Globe Aroma geeft naamloos pleintje een gezicht

Wat doe je met een plein dat gewrongen ligt tussen twee straten waar de auto’s langs razen, zodat het gedegradeerd wordt tot doorgangszone? Roel en Frank Kerkhofs – de een is kunstenaar, de ander architect – mochten daarop van Globe Aroma een antwoord verzinnen. Hier wordt aan minga gedaan, een vorm van gemeenschapswerk, overgewaaid uit Ecuador.

E r zijn in Brussel wel meer van die desolate plekken, straatjes of pleintjes die aan hun lot overgelaten worden. Niemand geeft erom, zelfs de bewoners hebben zich er al bij neergelegd dat het altijd zo zal zijn. Totdat er plotseling twee mannen neerstrijken; ze lijken iets aan het afmeten te zijn. Een week later zijn ze terug met de eerste stukken van een monument in opbouw. Het is niet zo duidelijk wat ze van plan zijn, maar het trekt de aandacht van voorbijgangers, die van een afstandje observeren wat er gaande is. Kinderen komen iets dichterbij.

Het is een tafereel dat zich in zowat elke Brusselse gemeente had kunnen afspelen, en het was de afgelopen weken werkelijkheid op het naamloze pleintje dat gekneld ligt tussen de Wipstraat, de Willem Tellstraat en de Vorstsesteenweg, niet ver van de Bareel van Sint-Gillis.

Sinds mei trekken de broers Roel en Frank Kerkhofs, respectievelijk kunstenaar en architect, geregeld naar het plein om het te verkennen en om hun ideeën te verfijnen. Ze dompelen zich onder in de wijk en leggen contact met buurtbewoners en plaatselijke handelaars: een Spaans en een Portugees café, een Marokkaanse bakker en een Marokkaanse slager. "Toen we op verkenning kwamen, waren we echt verbaasd dat dit pleintje helemaal niet gebruikt werd. Zelfs de Spanjaard op de hoek had geen terras. We spraken hem erover aan en zo kwam er dan toch een terras," vertelt Frank Kerkhofs.

Dat terras was meteen de eerste verwezenlijking van het wijkproject Propositions pour un monument (platform n.02), waarvan het voornaamste doel het opbouwproces is, niet het resultaat. "We willen bruggen bouwen tussen de inwoners en de gemeenschappen van de wijk. Want zodra het monument klaar is, halen we het gewoon weg. Het gaat om het samen bouwen aan iets en de banden die daardoor ontstaan, niet om het monument," vertelt Roel Kerkhofs. "Wat heeft het nu voor zin een zoveelste standbeeld neer te poten? Standbeelden worden geplaatst met een achterliggende gedachte, het gaat 'm meer om de persoon die het standbeeld laat plaatsen dan om de persoon die afgebeeld wordt." Over de achterliggende redenen voor de plaatsing van monumenten organiseerde Globe Aroma op woensdag 17 augustus trouwens een wandeling met Brusselkenner Roel Jacobs.

Bamboe
Een monument komt er uiteindelijk helemaal niet, het wordt veeleer een sokkel. Daarvan is de eerste 'steen' gelegd op zondag 14 augustus tijdens het eerste toonmoment van het project van Globe Aroma, een sociaal-artistieke organisatie die kansen wil geven aan asielzoekers, vluchtelingen en nieuwkomers met artistieke capaciteiten. Die steen moet je niet al te letterlijk nemen, het gaat om een grote constructie uit bamboe die gevormd wordt door blokken van zo'n veertig kubieke centimeter. Elke 'steen' bestaat uit bamboeroostertjes die aan elkaar gebonden zijn.

Makkelijker gezegd dan gedaan om van bamboestokken tot zo'n grote constructie te komen. Moeilijk is het niet, maar je moet er wel tijd voor hebben. Of hulp, veel hulp. En net daar draait het wijkproject om: als iedereen een handje toesteekt, dan kan er iets groots verwezenlijkt worden. Dat is de gedachte achter het Ecuadoraanse minga, gemeenschapswerk waarbij iedereen van een dorp helpt om een huis te bouwen of een plein aan te leggen. Het is een gedachtegang die Frank Kerkhofs goed kent: hij heeft vier jaar in Ecuador gewoond en werkte er als architect in het dorpje Natabuela in de Andes, waar hij heel wat minga's organiseerde om een cultureel centrum en een uitkijktoren te bouwen.

Heel toepasselijk werden de eerste bamboestenen in de lente gebouwd tijdens een workshop in het gemeenschapscentrum De Pianofabriek met tachtig Ecuadoranen uit de buurt.

Dorpsplein
De bevolking rond het naamloze plein (zullen we het het Monumentplein noemen?) is heel divers, met vooral veel Portugezen, Spanjaarden, Marokkanen en de laatste jaren ook steeds meer Brazilianen. En de Congolese zanger Bhelly, die een straat verder woont en de eerstesteenlegging muzikaal begeleidde.

Dat het pleintje intussen leeft, mag duidelijk zijn. De introductiespeech werd onderbroken door een oude dame die de microfoon nam om te klagen over onveiligheid. Ze woont al 47 jaar in Brussel en vindt dat ze goed geïntegreerd is. Later, als ze op een gitaar tracht te tokkelen, blijkt dat ze uit Portugal komt en al snel hebben we door dat de dame constant gepest wordt, onder meer door een dwergje dat haar al te graag provoceert. En al doet ze daar haar beklag over, ze geniet duidelijk ook van de aandacht die ze krijgt. Een echt dorpstafereel, midden in de hoofdstad van Europa. Laten we het plein gewoon Dorpsplein noemen.

---------------
Propositions pour un monument is er niet alleen voor de wijk. Iedereen die een steentje wil bijdragen, kan mee komen vlechten, of bij Globe Aroma een pakketje aanvragen om thuis een bamboesteen in elkaar te knutselen.

Nog toonmomenten op woensdag 7 september om 13 uur, donderdag 22 september om 16 uur en vrijdag 30 september om 19 uur.