Hans Vandecandelaere: 'Jihadi-netwerk oprollen is niet genoeg'

Sint-Jans-Molenbeek staat sinds de aanslagen in Parijs wereldwijd in de spotlights. De gemeente wordt neergezet als hoofdstad van het Europese jihadisme. Historicus Hans Vandecandelaere bracht de afgelopen jaren veel tijd door in de gemeente, ter voorbereiding van zijn boek ‘In Molenbeek’ dat in de zomer verscheen. “Dit is een mokerslag voor Molenbeek.”

T wee jaar lang deed Vandecandelaere onderzoek in Oud-Molenbeek. Hij wilde verder kijken dan de problematische clichés waarmee de gemeente, gelegen in de arme sikkel, al te vaak omschreven wordt: Marrakesh of Bronx van Brussel, no-gozone, getto, jihadi-wijk. Daarvoor trok hij langs winkels, scholen, jeugdhuizen en sociale diensten, maar ook langs theehuizen en moskees.

Klopt het dat oud-burgemeester Philippe Moureaux (PS) de conservatieve islam heeft laten gedijen?
Hans Vandecandelaere: “Iedereen heeft het nu over het cliëntelisme van Moureaux, maar om je daarover uit te kunnen spreken moet je eerst grondig onderzoek doen naar twintig jaar Moureaux in Molenbeek. Ik heb bewust het thema politiek niet als dusdanig behandeld, hoewel het boek natuurlijk uitpuilt van beleid.”
“Het lijkt me sowieso verkeerd om wat gebeurd is in Molenbeek en Parijs nu af te schuiven op de kap van één persoon. Dit gaat over een internationaal probleem, de import van salafisten, en ook over het feit dat ons land te weinig geïnvesteerd heeft in de islam, met name in een degelijke opleiding van islamleerkrachten, in imams die Frans en Nederlands spreken, in een moslimexecutieve die functioneert. Je kan dit niet verengen tot één man, waarmee ik Moureaux zeker niet wil verdedigen.”

Maar de islam in Molenbeek is wel degelijk conservatief?
Vandecandelaere: “In Molenbeek overheerst een basic islam die dogma’s weinig in vraag stelt, een letterlijke, weinig interpretatieve islam dus. Het zijn modale gezinnen, man en vrouw die wat gelovig zijn en sparen voor punten in het paradijs.”
“Je hebt ook salafisten, maar die zijn niet dominant. Er zijn hooguit twee à drie salafistische moskeetjes. Een grote moskee als Al Khalil, waar drieduizend moslims terechtkunnen, combineert meerdere stromingen. Ik ken veel moslims die verontwaardigd zijn als ze anderen in zwarte klederdracht zien rondlopen. Ils salissent notre image, zeggen ze.”

Molenbeek wordt nu eens te meer geassocieerd met zware criminaliteit, banditisme, afwezige politie, met no-gozones.
Vandecandelaere: “Volgens mijn bevindingen zijn er geen no-gozones.”

Maar in welke mate heeft de politie de vinger aan de pols?
Vandecandelaere: “In Molenbeek zie je de politie vooral in hun combi’s voorbijrijden. Je ziet geen blauw kuierend op straat. Ik pleit in mijn boek voor een nabijheidspolitie die door de wijk wandelt en hier en daar een praatje maakt.”

Wat heb jij tijdens je onderzoek gemerkt van de criminaliteit?
Vandecandelaere: “Allicht is er wapentrafiek en banditisme, maar dat gebeurt achter gesloten deuren. Daar merk je als buitenstaander niets van. Met de straatdelinquentie gaat het de laatste jaren de goede kant op. Oud-Molenbeek is behoorlijk clean geworden. Er gebeurt nog wel eens een handtassendiefstal, er wordt nog wel gedeald, maar zeker overdag kan je je ongehinderd in de straten begeven.”

Maar de terroristische acties van Parijs werden wel degelijk voorbereid in Molenbeek.
Vandecandelaere: “Ik minimaliseer geenszins het feit dat er een splintergroep van salafistische jihadi’s in Molenbeek zit. Ik denk ook dat de veelheid aan Marokkaanse moslims in Molenbeek een rol speelt. Als kwaadwillige moslim val je in Molenbeek natuurlijk minder op dan bijvoorbeeld in Brasschaat.”

Minister Jan Jambon van Binnenlandse Zaken (NV-A) wil Molenbeek nu opkuisen.
Vandecandelaere: “Ik begrijp dat hij het extremisme wil opkuisen. Dat – volgens mij kleine – netwerk moet inderdaad aangepakt worden, preventief en ook repressief, desnoods met harde hand. Maar als het bij het oprollen van een netwerk blijft, vind ik het spierballentaal. Er moet een langetermijnvisie zijn. Alle overheden samen moeten veel ambitieuzer inzetten op betere huisvesting en onderwijs en zeker nu niet bezuinigen op cultuur en sociale projecten.”

Wat betekenen het drama van Parijs en de link met Molenbeek voor het imago van de gemeente?
Vandecandelaere: “Dit is een mokerslag. Het ging net zo goed met de gemeente. Er was een knappe evolutie. Moureaux heeft voor veel subsidies gezorgd, er zijn vijf wijkcontracten geweest. Rond het gemeenteplein ontstaat een zone van zachte mobiliteit.”
“Natuurlijk, het mag allemaal nog veel ambitieuzer. Er zijn nog enkele grauwe zones. De gemeente zou nog veel harder kunnen werken aan de netheid. Maar je kan niet meer zeggen dat de gemeente verloederd is. Kijk maar naar de upgrade van de handelszaken op de Gentsesteenweg en het Sint-Jan-Baptistplein. Dat zijn chique commercen van etnische entrepreneurs geworden.”
“Ik hoop dan ook dat dit niet leidt tot een extreme kokervisie op de wijk, dat Oud-Molenbeek opnieuw bekeken wordt als rovershol van jihadisten. Want reken maar dat dat impact heeft op het leven van de doorsnee Molenbekenaar, die hier niets aan kan doen. Probeer nog maar eens werk te vinden als je zegt dat je van Molenbeek komt.”