Heel het jaar Kerstmis in Nativitas

"Er zijn geen seizoenen om graag te zien," zegt Monica Nève (73). Sinds drie decennia is zij de drijvende kracht achter het dagonthaalcentrum Nativitas, voor mensen die nergens anders terechtkunnen. "De geest van Kerstmis moet heel het jaar heersen. De armen verdwijnen toch niet uit het straatbeeld na de feestdagen?" Toch weigert Nève het etiket 'caritatief'. "Geven is zoveel leuker dan te moeten krijgen."

De Marollen liggen er nog rustig bij in de ochtend van 31 december. "Is het al open?" fluistert een jongeman me toe terwijl ik door het venster van Hoogstraat 118 gluur. Binnen is het gezellig warm; verspreid over twee ruimtes drinken hoofdzakelijk mannen een kop warme koffie.

Monica Nève ziet er moe uit. "Te weinig geslapen vorige nacht," licht ze toe. Nativitas, een dagonthaalcentrum, bestaat dit jaar precies dertig jaar en hoopt eindelijk op subsidies. "De noden worden steeds groter," zegt Nève. "Mijn hart doet pijn als ik om vijf uur in de middag de deur sluit en eraan denk dat sommige van mijn gasten geen warme plek hebben om te slapen."

Jaren geleden heeft Nève weleens daklozen mee naar huis genomen, maar dat woog te zeer op haar gezinsleven: ze is ook moeder van vijf kinderen. Met het verstrijken der jaren zijn er ook twaalf kleinkinderen gekomen, en sinds een paar weken is ze overgrootmoeder.

Ze droomt nog altijd van een nachtverblijf met privé-kamertjes zodat er geen mensen meer 's nachts langs de straat hoeven te dolen. "De bedoeling is wel dat de mensen zo vlug mogelijk niet meer komen, dat ze voor zichzelf kunnen zorgen." Maar: "Sommigen zijn verknocht aan dit huis omdat het hier gezellig is. Het is niet allemaal treurnis, hier wordt ook veel gelachen."

Ze vertelt met genoegen over de hulp die Nativitas krijgt van de onderdirecteur van een bedrijf uit de Marollen. "Vijftien jaar geleden was die man dakloos. De directeur van de onderneming zocht een betrouwbare arbeider, en ik heb hem toen aangeraden. Hij helpt me nu, mensen geven liever dan te moeten krijgen. Daarom verfoei ik paternalisme en goede doelen."

Komen en gaan
Ondertussen is het komen en gaan in Nativitas. Een Vlaming legt aan een Marokkaan uit dat hij daags voordien bestolen is. De Marokkaanse man antwoordt in het Nederlands, in korte, maar foutloze zinnen. "In Marokko met een cursus Frans-Nederlands geleerd," legt hij uit.

De eerste regel van Nativitas: iedereen die behoeftig is, is welkom. Iedere discriminatie is uit den boze. "En dat moet - in het belang van iedereen - ook zo blijven," zegt Nève. "Dertig jaar geleden waren het voornamelijk Belgen die we hielpen, nu krijgen we mensen van over de hele wereld over de vloer. We maken geen onderscheid. Zelf ben ik christelijk, maar boeddhisten of islamieten zijn even welkom. Maar dat betekent ook dat we niet dulden dat Nativitas de stek van één gemeenschap wordt. Je moet uitkijken. Een tijdje geleden had ik een zigeunervrouw met een baby op de arm uitgenodigd voor een kop koffie, 's anderendaags stonden hier dertig zigeuners voor de deur. Ik laat die mensen niet in de steek, maar ik verwijs ze door naar gespecialiseerde centra."

Ook de milde schenkers van Nativitas zijn heel divers. "Toen we achttien jaar geleden ons tweede huis wilden kopen, had ik tot een uur voor de openbare verkoop niet genoeg geld. Toen belde een mevrouw me op: 'Ik ben niet gelovig, maar ik waardeer het werk dat u verricht. Schikt het u als ik u één miljoen frank schenk?'" Monica Nève glundert terwijl ze het vertelt. "We bieden niet alleen drank, voedsel en gezelligheid, we maken ook een paar keer per jaar, met de hulp van de Lions Club, culturele uitstappen. Daar beleeft iedereen plezier aan."

Nativitas biedt warme maaltijden aan voor twee euro; een kopje koffie krijg je voor twintig eurocent, er worden voedselpakketten uitgedeeld, en een verkwikkende douche kan ook. Maar even belangrijk zijn voor Monica Nève de gesprekken, het helpen klaren van administratieve klussen. In 2003 was Nativitas de steun en toeverlaat voor een duizendtal mensen. Hiervoor heeft Nève twee betaalde medewerkers in dienst, een voltijdse en een halftijdse. Voor het overige draait Nativitas op vrijwilligers.

Italië
Monica Nève was voorbestemd voor de culturele sector. In 1950, na haar middelbare studie, ging ze naar Rome om archeologie en kunstgeschiedenis te studeren. Later volgde ze ook nog een opleiding tot dirigent. "Na het eerste jaar in Rome stuurde ik de cheque terug die mijn vader me overgemaakt had. Ik vond dat ik zelf de kost moest verdienen, en dat was geen sinecure. Ik heb zwarte sneeuw gezien: ik heb in het geniep sinaasappelen van de bomen gestolen van de honger. Die periode heeft me geleerd nooit etensresten weg te gooien, ik kan het nog altijd niet."

Muziek is altijd haar grote liefde gebleven. Het prille begin van Nativitas was de opname van een plaat, Nativitas chante Noël. "Ik had vijf broers. Op kerstdag stonden er altijd extra borden, en wie langskwam, kon mee-eten. Bij ons thuis werd er altijd gezongen: mijn vader zong iedere ochtend operawijsjes voor de spiegel in de badkamer."

Nu nog zorgen professionele muzikanten als vrijwilliger voor een deel van de inkomsten van Nativitas. Wie een koor wil voor een huwelijk of begrafenis, of een kamerorkestje wil, kan een beroep doen op Nativitas. Elke zomer geeft Monica Nève bovendien een cursus gregoriaans, zang en geschiedenis. Sinds kort vinden er in het derde huis van Nativitas, La Flûte Enchantée, muzikale diners plaats tegen een schappelijke prijs. Twee 'zigeuners' zorgen voor de muziek. De dagschotel wordt bereid met biologische producten, onderstreept Nève. Eén voorwaarde: je moet je naam in het gastenboek schrijven, het is een club. "Het eten is lekker en het is er gezellig. In deze stad is er veel eenzaamheid, ook onder mensen die materieel niets te kort hebben."

Nativitas, Hoogstraat 116-118, 1000 Brussel, 02-512.02.35. La Flûte Enchantée, Hoogstraat 65, elke zondag van 13 uur tot 17 uur, prijs afhankelijk van het menu. Meer info over de muzikanten van Nativitas of de cursus gregoriaans (eerste week van juli, tussen 17 uur en 19 uur): Monica Nève, 0475-90.04.11