Heraanleg Moricharplein in Sint-Gillis uit de startblokken

Het Moricharplein ligt er verlaten bij. De stilte is indringend en onnatuurlijk, de vogels fluiten ineens verrassend hard. Waar tot voor kort jongeren zich uitleefden op de speelvelden, rusten nu enkele graafmachines uit na een dag van hard labeur. Over enkele maanden moet het vernieuwde Moricharplein de volledige buurt ontvangen.

De gemeente Sint-Gillis is begonnen aan de heraanleg van het Moricharplein. De eerste studie om het plein opnieuw in te richten, dateert inmiddels al van 2004. Pas vier jaar later raakten de resultaten bekend. Oppositie en buurtbewoners schoten toen de plannen af, en na een tweede studie, deze keer met inspraak van de buurt, zette de gemeente het licht dan toch op groen. Enkele weken geleden betrokken werkmannen de bouwwerf van het Moricharplein.

We duiken even in het verleden om een beeld van het plein te schetsen. Voor de verstedelijking van Sint-Gillis wordt het moerasrijke gebied gebruikt voor landbouw. Tot halfweg de zeventiende eeuw behoren het plein en de bijbehorende waterbronnen toe aan de kapucijnen. De stad breidt later het waterwinnings­systeem uit om de bovenstad van water te voorzien. Het bronnenterrein van Sint-Gillis telt na de uitbreiding een twintigtal gemetselde water- en zinkputten. In 1874 worden de bronnen drooggelegd, de noodzakelijke ophogingen uitgevoerd en de aanliggende ruimten verkaveld. In enkele jaren tijd wordt het plein volgebouwd in een eclectische stijl, een combinatie van art nouveau met nieuwe stijlelementen en materialen. Aan het einde van de negentiende eeuw verwerft de gemeente Sint-Gillis het plein en wordt het Moricharplein gebruikt als oefenterrein voor de toenmalige burgerwacht.

In 1911 wordt de naam van het plein veranderd van Parmaplein in Louis Moricharplein, als eerbetoon aan de schepen van Openbaar Onderwijs en Schone Kunsten die zich 25 jaar lang over de jeugd van Sint-Gillis ontfermd had. Dat staat te lezen op de herdenkingsplaat aan de gevel van het Athénée Royal Paul Delvaux, dat zich langs een van de zijden van het plein bevindt. In 1958 worden de drie speelvelden aangelegd. Sindsdien is het plein nagenoeg onaangeroerd gebleven. Het is niet toevallig dat het plein tot op de dag van vandaag vooral bij de jeugd in trek is.

De renovatie moet afrekenen met het recente, minder rooskleurige verleden. Een verleden waar sans-papiers het voormalige belastinggebouw bezetten en jongeren de overdekte speelplaats op het plein kwistig met graffiti bekladden. De plaats waar in 2001 een fatale steekpartij plaatsvond. De eis van de buurtbewoners om met camerabewaking opnieuw rust op het plein te brengen, werd vakkundig weggewimpeld. Enkele partijen vonden het gebruik van camera's "inefficiënt tegen vandalisme, maar bovenal te duur". De onlusten bleven, het plein verpauperde. Tot nu dus.

Plek voor iedereen
Enkele leerlingen komen het athe­neum uit. Vroeger gingen ze een balletje trappen op het plein, nu lopen ze voorbij de hekken die van het Moricharplein verboden terrein maken. Alleen de inhoud van de vuilnisbakken, die op een hoopje liggen aan de zijkant van het plein, verraadt dat hier niet zo lang geleden nog jongeren speelden. "Het is spijtig dat we na schooltijd niet op de terreinen kunnen, maar het is maar tijdelijk," vertelt een leerling. "Achteraf zal het plein er mooier uitzien en zal het aangenamer zijn om er te spelen. En er is nog altijd het speelpleintje op het Marie Jansonplein of het Pauluspark om te ontspannen." Ook de buurtbewoners lijken optimistisch over de heraanleg. Zij hebben dan ook heel wat inspraak gehad over hoe hun vernieuwde Moricharplein eruit moet zien.

Voetgangers zullen wandelen over nieuwe paden, die beter verlicht zijn. Nieuwe toegangen moeten de toegankelijkheid voor mensen met een handicap verbeteren. De overdekte speelplaats maakt plaats voor een overzicht over het plein, en meubilair moet voor een stadssalon zorgen. Bomen en speelvelden blijven behouden, bloemen en waterplanten moeten voor meer groen zorgen. Tot slot zal op het plein een kunstwerk pronken, Dents de l'ogre . Aan de her­aanleg hangt een prijskaartje van 900.000 euro. Het Gewest neemt negentig procent van dat bedrag voor zijn rekening, de rest komt van Grootstedenbeleid en Sibelga. Volgens de gemeente moet het Moricharplein tegen de winter van 2010 "een plek worden waar eenieder van ons gebruik van kan maken."

Het blijft ook na de heraanleg belangrijk dat de jeugd op het Moricharplein kan samenkomen, dat de bomen er kunnen blijven groeien en dat de oude huizen niets aan schoonheid hoeven in te boeten. Het lijkt misschien een vreemd beeld. Waar meer dan een eeuw geleden kunstenaars met de grootste precisie de gevels versierden, spelen straks weer kinderen voor de deur. Le Contraste, de naam van een cafeetje uit de buurt, kan het plein en zijn geschiedenis niet beter verwoorden. De gedaanteverwisselingen van het Moricharplein hebben een plek gecreëerd waar ideeën en stijlen elkaar kruisen, maar waar oud en nieuw elkaar nog moeten leren aanvaarden. De heraanleg van het plein moet daarin een grote stap voorwaarts zijn.