Het rijke archief van tvbrussel: de pioniers aan het woord

CD, DV, KL, KV

28/08/2013

Lees ook: 20 jaar tvbrussel: televisie van 7 tot 77 jaar

Bekijk hier de reportage over hoe tvbrussel werd opgestart in de zomer van 1993.

In Wallonië bestond in de jaren 1980 al de zogenaamde gemeenschapstelevisie. Rika De Backer, toenmalig Vlaams minister van Cultuur, vond dat Vlaanderen daar nog niet rijp voor was. Maar met de komst van de commerciële omroep, in 1989, werd het televisielandschap opengebroken. In 1993 zag tvbrussel het levenslicht. Enkele pioniers blikken terug op de beginjaren van de televisiezender.

Terry Verbist: 'Het was vaak vermoeiend en prettig tegelijkertijd'

Een headhunterbureau verkoos Terry Verbiest tot eerste hoofdredacteur-directeur van tvbrussel. "In het begin was er letterlijk niets: geen lokalen, geen programma's, geen mensen, geen ideeën. We zijn van nul moeten beginnen, en dat had heel wat voordelen: we mochten zelf een locatie zoeken, mensen in dienst nemen, programma's uitwerken. Daar kregen we zo'n drie maanden de tijd voor. Veel te weinig, natuurlijk, maar we hebben ons goed beholpen. We namen onze intrek in een herenhuis aan het Schaarbeekse Karabiniersplein, dat helemaal niet voorzien was op het maken van televisie. Gelukkig konden we beroep doen op de mensen van Videohouse."

"We hadden veel vrijheid, maar tegelijkertijd heeft de politiek zich altijd proberen te mengen: alle partijen waren bang van elkaar. Volgens de ene partij stelde ik een CVP-redactie samen, volgens de andere een SP-redactie. Gelukkig kon ik beroep doen op een sterk dagelijks bestuur: Sven Gatz, Freddy Neyts en Xavier Liënart."

"Het was vaak vermoeiend en prettig tegelijkertijd. Een van de eerste dingen die ik deed, was praten met de VRT, om ervoor te zorgen dat ons weekoverzicht bij hen werd uitgezonden in het weekend. Toen ik dat daarna trots vertelde op de raad van bestuur, vroeg iemand me: 'En wat betaalt de VRT daarvoor?' Die persoon heb ik goed op zijn plaats gezet."

"Voor het praatprogramma op donderdag konden we vaak grote namen strikken: Ramses Shaffy, Hugo Claus, etc. Het aanknopingspunt met Brussel was misschien niet altijd even duidelijk, maar we kregen ze toch naar de studio (lacht). En als het programma wat uitliep, dan werd het journaal gewoon een beetje ingekort."

"Omdat er een gat in het budget was, startten we op een dag met een filmmagazine. Dat presenteerde ik als filmliefhebber graag zelf. Op een keer boorde ik een Franse film de grond in door te stellen dat de Franse cinema niets goeds meer had afgeleverd sinds de gebroeders Lumière ermee gestopt waren. Daar kwam uiteraard veel kritiek op. De week daarop heb ik daarom alle Franse films overdreven hard de hemel in geprezen. 'Zelfs de paarden acteerden fantastisch!'"

Mieke Candaele: 'We voelden ons echte pioniers: dertigers, jong en ongebonden'

Ook Mieke Candaele, nu directeur communicatie bij Fedasil, was erbij van in het prille begin. "Ik hield me bezig met de coördinatie van de magazines. Naast het nieuws hadden we namelijk heel wat programma's zoals reportagemagazine Breed Brussels, praatprogramma Brusselse Bravoure en jeugdmagazine Con Brio. Na een tijdje maakte ik ook nieuwsreportages als journaliste en presenteerde ik het nieuws."

"We hebben tvbrussel echt vanuit het niets opgestart. Uitgezonderd Terry Verbiest en eindredacteur Jan Monballiu had niemand ervaring met televisie maken. We kregen één maand lang een spoedcursus. Bij de VRT leerden we hoe we teksten en intro's moesten schrijven voor televisie. We hebben ook enkele proefreportages gedraaid met Videohouse. Van Terry en Jan leerden we hoe we een reportage moesten maken en hoe we konden monteren. Daarnaast kregen we dictieles."

"We voelden ons echte pioniers: we waren allemaal dertigers, jong en ongebonden. Tvbrussel was ons leven. Doordat de zender pas werd opgestart, hadden we ook het gevoel dat we onontgonnen terrein veroverden. We waren de eersten die Brussel in beeld brachten tot bij de Nederlandstalige Brusselaars. We bezochten alle gemeenschapscentra en brachten ook het Brussels parlement prominent in beeld. Er kwam natuurlijk ook veel stress bij kijken, daardoor was er een sterk gevoel van samenhorigheid. We hebben veel gelachen, wanneer we weer eens moesten improviseren, of wanneer er plots een camera naar boven floepte in de studio."

"Een reportage uit die periode die me erg heeft aangegrepen, is die van de vondst van het lichaam van Loubna Benaïssa. We bezochten toen een kleuterschool vlakbij de plaats waar het lichaam werd teruggevonden, de kinderen hadden speciaal voor haar tekeningen gemaakt. Dat was erg aangrijpend."

"Maar er zijn gelukkig ook veel positieve herinneringen. Zo maakte ik eens een reportage over het Kerkhof aan de Dieweg in Ukkel, waarbij ik een kunsthistorica interviewde die daar een publicatie over had gemaakt. Het had die dag erg hard gesneeuwd, en het kerkhof lag er erg mooi bij: vredig wit, met een staalblauwe hemel."

Raf Custers: 'tvbrussel was een geval apart'

Journalist en documentairemaker Raf Custers stortte zich op het reporterwerk. Hij herinnert zich levendig het enthousiasme waarmee toen televisie werd gemaakt. "Wat we allemaal geweldig vonden, was de ontzettende vrijheid die we kregen in de beginperiode. Daarmee bedoel ik ook creatieve vrijheid. De zotste ideeën waren mogelijk. Zo kreeg tijdens een van onze eerste uitzendweken Nelson Mandela een eredoctoraat van de VUB. Ik wilde hem koste wat het kost interviewen bij zijn bezoek aan Brussel. Maar hij werd zodanig afgeschermd door de staatsveiligheid, dat dat praktisch ondoenbaar was. Toch ben ik door de veiligheidsentourage kunnen glippen. Ik was zo verbouwereerd dat ik mijn vraag niet meer goed gesteld kreeg. Maar Nelson Mandela zei: 'Herhaalt u gewoon maar even uw vraag.' En zo had ik een quote van Nelson Mandela voor het journaal."

"Tvbrussel was een geval apart. Het was van in het begin een heel politieke aangelegenheid, want het initiatief ging uit van de Vlaamse ministers in Brusselse politieke context. Als ploeg moesten wij dus ook wel wat verantwoording afleggen aan het politieke niveau. Dat was soms zoeken in het begin. Maar we hadden een heel goede directeur en hoofdredacteur, Terry Verbiest. Verbiest stond heel stevig in zijn schoenen en vormde een buffer tegen al te veel politieke inmenging. En Terry bracht natuurlijk ook zijn ervaring mee van bij de openbare omroep."

"Onze verkiezingsuitzendingen waren telkens echte stunts. We hadden een krak in politieke verslaggeving, Peter Van Rompaey, in huis. Hij was de politieke analist van de redactie. Tijdens de verkiezingsuitzendingen liepen we op de tippen van onze tenen."

Yannick Siebens: 'Granaatontploffing geënsceneerd met plastic zak'

Yannick Siebens, huidig woordvoerder van het museum voor Natuurwetenschappen, meent dat de prille jaren bij tvbrussel haar gevormd hebben. "We kregen ruimte om ons ding te doen, maar ook een degelijke opleiding in de journalistiek. Er kon veel, maar er was ook genoeg discipline." Voor Siebens is het een periode waar met nostalgie naar teruggekeken kan worden. Ook zij heeft een anekdote: op een bepaald ogenblik werd er een item getoond van de ontmijningsdienst DOVO die een gevonden granaat tot ontploffing bracht. De ploeg was echter vergeten om het geluid op te nemen. Dus hebben we dat geënsceneerd door een plastic zak op te blazen en stuk te prikken. Geen haan die er naar kraaide."

Tine Deboosere: 'Lul het vol, want het nieuws is er nog niet'

Van in het begin erbij, maar halftijds in dienst, was Tine Deboosere, die nu voor de VRT werkt. Zij presenteerde enkele magazines, en werd daardoor toch ook een gezicht van het prille tvbrussel. Deboosere: "Ik herinner me de eerste uitzending nog van ons pand aan het Karabiniersplein, een kelder en een eerste verdieping. De maand daarvoor hadden we allemaal een spoedopleiding gekregen. De montagecel was een container in de tuin. Eigenlijk was onze 'studio' te krap, wat soms tot hilarische toestanden leidde toen de cameraman - een Griek - van standpunt moest wisselen."

Er was daardoor wel ruimte voor improvisatie, weet Deboosere. "Ik kan me een paar situaties voor de geest halen waarin me werd opgedragen: 'Deboosere, lul het vol want het nieuws is nog niet klaar.' En ik krijg nog steeds de slappe lach als ik terugdenk aan die keer toen Terry Verbiest ongeschminkt, ongeschoren en met een stevige kater net op tijd de studio binnenschreed, twee seconden voor het nieuws begon. Je moet weten: ongeschminkt zie je er als een lijk uit op tv. Verbiest zag er toen eerder als een gangster uit. Ach, toen kon nog veel."

Peter Van Rompaey: 'Goede tv maak je op straat, niet in de studio'

Peter Van Rompaey, hoofd corporate communication en evenementen aan de VUB, herinnert zich nog levendig de dag van de eerste uitzending: "Het was woensdag 15 september, we hadden een vertraging van drie dagen opgelopen. Tijdens de zes weken vooraf hadden we van hoofdredacteur Terry Verbiest en eindredacteur Jan Monballiu een stoomcursus tv-maken gekregen - een uitstekende opleiding overigens. Het was een spannende tijd: Terry Verbiest hing iedere dag een cijfer voor het raam om af te tellen naar de grote dag."

Peter Van Rompaey kwam van Het Laatste Nieuws: "Televisie is een heel ander medium, sommige onderwerpen zijn geschikt voor print, andere voor tv. Televisie is ook een andere manier om met tekst om te gaan. Het is een zeer levendig medium, je praat niet over mensen, je laat mensen aan het woord."

"Ik herinner me nog levendig een speech van de legendarische Brusselse burgemeester Michel Demaret in een Brussels ziekenhuis. De man kende geen standaardfrans en zijn Nederlands was helemaal ondermaats. De tekstschrijver had in de Nederlandse alinea's heel veel lange woorden als eerstelijnszorg gesmokkeld, dat was een onmogelijke opgave voor de man. Zo rood heb ik zijn gezicht nadien nooit meer zien aanlopen."

"Bij tvbrussel heb ik ook geleerd dat je goede tv op straat maakt, niet in de studio. Dat was onze kracht, daarmee lokten we ook Franstalige kijkers. Het was ook allemaal heel spannend omdat we geen archief hadden. Tv-reportages worden vaak met archiefbeelden gemaakt, maar wij hadden niets, we moesten alles zelf filmen. Dat was heel arbeidsintensief, maar we keken niet op een paar uur, er was een enorme dynamiek. Na het werk trokken we naar het café of gingen we iets drinken bij Terry Verbiest thuis. Het waren grote dagen."