In het Romakamp van Thurn & Taxis: 'In Brussel geven mensen nog iets'

Al sinds juni 2016 verblijven er zo’n dertig Roma in barakken, verscholen in het groen, achterin het parkje van Thurn & Taxis. De burgemeester van de stad Brussel wil het kamp weg, maar tot een ontruiming is het nog niet gekomen. “Brussel is oké. Hier geven de mensen nog iets. In Frankrijk niet meer.”

Doffe ellende is het niet. Integendeel, het Romakamp is met wat goede wil zelfs gezellig te noemen. Op de grond liggen tapijten, kinderen zitten elkaar met een viltstift lachend achterna en uit verschillende schouwen warrelt de rook huiselijk omhoog. Gabriel Mihai lacht. “Je zou het moeten zien in de zomer,” zegt hij. “Dan lijkt het wel een camping. Maar,” voegt hij er meteen aan toe, “nu is het erg zacht, en regent het niet. Als de winter echt begint, wordt alles veel guurder.”

Zo’n zes mannen staan in een halve cirkel rond ons verzameld. Gabriel biedt hen een sigaret aan. Ze weigeren beleefd, halen hun eigen pakje boven en steken er een op. Gabriel Mihai, Romabemiddelaar voor de Foyer en zelf Roma van afkomst, probeert hen ervan te overtuigen om van het Winterplan van Samusocial gebruik te maken. Maar dat willen ze niet. Felipe, een man van rond de dertig, doet een stap naar voren en legt uit waarom.

“Die opvang is alleen voor gezinnen met kinderen. Dat betekent dat mijn familieleden die geen kinderen hebben, daar niet binnen mogen, en dat willen wij niet. Wij blijven liever samen.” Gabriel knikt. Het klopt dat een gegarandeerde nachtopvang, dus zonder elke avond opnieuw aan te schuiven, alleen maar voor gezinnen met kinderen is. Gabriel dringt nog een paar keer aan, wijzend op de kinderen die naar school zouden moeten, en deelt kaartjes uit met in het Roemeens informatie over de winteropvang, en zijn telefoonnummer.

Hutjes
Al sinds juni verblijven er Roma voorbij de brug aan Pannenhuis, waar het park van Thurn & Taxi’s ten einde loopt. Hoeveel mensen er precies verblijven, is onduidelijk. “Ik tel liever de barakjes dan de mensen,” zegt Gabriel. We tellen er vijftien.
De hutjes zijn vrij degelijk gebouwd, met houten platen en echte deuren, verschillende lagen zeil op het hellende dak, dikke dekens tegen de wanden en vooral: een kacheltje, waarin stukken pallet liggen te smeulen. Binnen is het behaaglijk warm.

“Dat is van gerecycleerd materiaal,” verontschuldigt Felipe zich, naar de kachel wijzend. “Thuis doen we dat veel beter.” Hij zegt dat een deel van de mannen ketelbouwer was, en goed verkocht aan de lokale bevolking. Maar op dit moment is het moeilijk in Roemenië. Er valt weinig te verdienen, waardoor de Roemeense Roma door Europa zwerven, op zoek naar geld. In de tussentijd willen ze zo weinig mogelijk uitgeven aan huur of andere onkosten. Het gevolg zijn de krottenwijken.

Geld verdienen
Het valt ook op hoe gezond de kinderen eruitzien, net zoals de mannen rond ons en de vrouwen, die eerder haastig van barak naar barak lopen. Niemand lijkt gedronken te hebben, of op een andere manier beneveld te zijn. “Ik zal niet zeggen dat ze nooit een pintje drinken,” zegt Gabriel, “maar alcohol kost geld, en ze bedelen niet om dat vervolgens aan drank te spenderen.”

Als ik vraag wat ze ’s avonds doen, halen ze de schouders op. “Gewoon wat rondhangen,” zegt Felipe. Kaartspelen? “Soms. Maar zeker niet voor geld.” Overdag is het kamp relatief leeg. Dan wordt er in de stad gebedeld. Soms doen ze ook klusjes: werken in de tuin of een garage mee leegmaken, maar altijd korte opdrachten, en in het zwart. “De taal is een struikelblok,” zegt Felipe, die intussen bij Gabriel informeert naar hoe je zelfstandige kan worden.

Een deel van het geld dient om te overleven, een deel wordt opgestuurd naar Roemenië, waar ze vaak familie hebben wonen, en in de meeste gevallen zelfs een woning bezitten. Zo ook Mario, die binnenkort terugkeert naar de streek rond Oradea, in het noordwesten van Roemenië.

“Mijn vrouw is daar nog, met mijn twee kinderen,” zegt hij. “Binnen vijftien dagen ga ik erheen. Maar erna kom ik terug.” Of hij met ‘erna’ na de winter bedoelt, weet hij nog niet. “We zien wel.” Mario is geen alleenstaand geval. Als ik twee jongens, één van vijftien en één van achttien, vraag of ze een vriendin hebben, zeggen ze al getrouwd te zijn, met iemand in Roemenië. De oudste van de twee spreekt een mondje Frans. Hij blijkt in Frankrijk te hebben gewoond. Tot de situatie daar zo verslechterde, met de politie die het ene na het andere kamp ontruimde, dat hij niet kon blijven.

Liefdadigheid
“Brussel is oké,” zegt Felipe. “Hier geven de mensen nog iets. In Frankrijk niet meer.” Volgens Gabriel ligt dat aan het feit dat de Brusselse Romakampen een recent fenomeen zijn, sinds begin 2016. De bewoners ervan kunnen nog rekenen op sympathie en steun van - een deel van de - buurtbewoners en vrijwilligers.

“De mensen brengen hier paletten die soms al verzaagd zijn,” lacht Felipe. “Of ze komen met fruit, kleren, dekens en zelfs benzine, voor de generator.” Inderdaad, tijdens mijn tweede bezoek zie ik twee oudere dames opduiken, met mandarijnen, appels, shampoo en schoenen. Routineus nemen de Roma de waren aan. Dat er ook kinderen in het kamp verblijven, vijf in totaal, verklaart wellicht de gulheid voor een deel. “Dat is het grote verschil met hoe Roemeense Roma vroeger migreerden,” zegt Gabriel. “Toen werden de mannen vooruit gestuurd. Zij verdienden geld met bedelarij, muziek spelen of de daklozenkrant. Nu migreren ze met het hele gezin, zonder dat er eerst een woning is geregeld.”

Gemeenschapswachten
Plots duiken drie potige kerels in paarse jassen op: gemeenschapswachten van de stad Brussel. Op vriendelijke toon delen ze mee dat het kamp binnen enkele dagen ontruimd wordt. Als we vragen wanneer precies, blijft het stil. “Dat weten we niet,” zeggen ze. Erg onder de indruk lijken de Roma niet. Het bevel hangt er dan ook al sinds 3 oktober.