Housing First: 'Daklozen weer burgers maken'

Daklozen met een verslaving van de straat plukken en een appartement geven, zonder enige voorwaarde, zonder verplichte begeleiding. Housing First is een programma dat in verschillende steden ter wereld aanslaat. “Leren omgaan met de stilte in een appartement is vaak nog het moeilijkste.”

P atricia (*) leefde vier jaar op straat, met al haar bezittingen in plastic zakken. Ze weigerde elke vorm van hulpverlening.

Uiteindelijk stapte ze toch in het programma Housing First. Waarom? Omdat ze de garantie kreeg dat ze helemaal autonoom zou zijn en ze geen andere vorm van hulp of behandeling zou moeten aanvaarden.

Patricia kreeg een woning toegewezen. Daar zette ze geleidelijk kleine stappen van het straatleven naar een leven onder dak. De vrouw legde eerst karton op de vloer van de woonkamer en sliep daar de eerste maanden. Pas dan vroeg ze om een paar meubels. Later nog verhuisde ze naar de slaapkamer. Na zes maanden gebruikte ze voor het eerst de douche, en ondertussen maakt ze ook eten klaar in de keuken.

Die aanpak is typisch voor Housing First, zegt Muriel Allart van SMES-B aan brusselnieuws.be. Haar organisatie trekt samen met Infirmières de la Rue (IDR) aan de kar van het Amerikaanse hulpprogramma, dat in steeds meer steden over heel de wereld ingang vindt. Daklozen worden van de straat gehaald en krijgen een huurwoning, zonder enige voorwaarde. “Wij dwingen niemand om wat dan ook te doen nadat ze een woning hebben gekregen, maar we gaan wel heel vaak langs om te kijken wat de persoon zelf wil.”

“Selectiecriterium bij ons is dat de persoon op straat leeft, mentale problemen heeft én psychotrope middelen gebruikt,” zegt Allart. “Woonbegeleiding voor gezonde mensen is er al. Wij concentreren ons op mensen die problemen cumuleren en elders uit de boot vallen.”

Spiegel
De aanpak van Housing First is tegengesteld aan programma’s waar eerst aan de verslavingsproblemen van de dakloze gewerkt wordt, voor hij woningbegeleiding krijgt. Housing First kan echter veel betere resultaten voorleggen. “De woning is de basis. De persoon is veilig, eet gezonder omdat voeding in de koelkast kan, en hulpverleners hoeven de straten niet meer af te schuimen om hem te zoeken. En heel belangrijk: de identiteit van de persoon verandert, van ‘dakloze’ naar een burger met rechten zoals jij en ik. Dan is het veel makkelijker om je leven weer op de rails te krijgen.”

Dat toont ook het voorbeeld van Marie (*). Die woonde al tien jaar op straat toen ze een woning toegewezen kreeg. Sinds ze daar elke dag in een spiegel kan kijken, zorgt ze veel beter voor zichzelf en wil ze haar tandproblemen laten aanpakken. Ze drinkt daardoor ook veel minder dan voordien.

Terug naar de realiteit
Een woning kan ook meer onmiddellijk effect hebben dan een psychiatrische behandeling, ondervond Vincent Désirotte van IDR. “Zo hielpen we een man met ernstige problemen, het type dat op straat staat te roepen en dat je met moeite durft benaderen. Toen ik hem zei dat hij met mij een woning kon gaan bezichtigen, wilde hij me eerst niet geloven. Maar eenmaal we er waren, werd hij superpragmatisch: hoeveel kost het, hoe kan ik dat betalen, hoe netjes is de badkamer? Het was frappant hoe hij plots terugkeerde naar de realiteit. Het gaat nog altijd goed met hem.”

Ook de meeste andere ex-daklozen stellen het, met ups en downs, goed. Een veertigtal mensen zijn al gehuisvest, 90 procent zit nog altijd in de woning en 95 procent betaalt netjes de huur.

Nochtans lopen de eerste weken in de woning niet van een leien dakje, en zijn ze vaak zelfs moeilijker dan het leven op straat. “Plots duiken allerlei problemen op die er niet waren”, zegt Désirotte.

“Facturen voor gas en water lopen binnen, je moet rekening houden met je buren. En als je gewend bent aan voortdurend licht en lawaai op straat, dan kan een stille, eenzame flat heel bedreigend zijn. Onlangs gingen we met een man naar zijn nieuwe appartement. Eenmaal binnen werd hij plots veel nerveuzer en begon hij luid te praten. ‘Ik kan niet tegen de stilte’, bekende hij. Ze moeten echt leren om tijd alleen door te brengen, hun sociale contacten beheren. Tijdens de feestdagen is het voor ons hard werken, want veel ex-daklozen krijgen het dan erg moeilijk.”

Goedkoper
Toen de organisaties het project in 2008 leerde kennen, was er bij politici nog maar weinig enthousiasme, maar vandaag staat Housing First ingeschreven in het beleidsplan van federaal staatssecretaris voor Armoedebestrijding Elke Sleurs (N-VA). SMES-B en IDR hopen dat het in juni wordt verlengd.

“Een studie in Canada heeft aangetoond dat het programma goedkoper is dan wanneer de daklozen blijven meedraaien in de carrousel van opvangcentra, gevangenissen en ziekenhuizen. Dat zien we bij ons ook. Een ziekenhuis dat weet dat een patiënt dakloos is, houdt hem vaak veel langer in behandeling dan wanneer hij een huis heeft om naar terug te keren.”

(*) Om privacyredenen werden de namen in dit stuk veranderd.