'Idee dat Brussel immuun was voor aanslagen heeft me verbaasd'

"Ik heb me altijd verbaasd over het idee dat Brussel immuun zou zijn voor terrorisme", zo heeft Alain Winants, de voormalige administrateur-generaal van de Staatsveiligheid woensdag verklaard voor de onderzoekscommissie naar de terreuraanslagen van 22 maart. "Brussel was als Europese hoofdstad een doelwit bij uitstek. Ik ben eerder verwonderd dat het zo lang geduurd heeft."

"We zullen moeten leren leven met het idee dat er nog aanslagen mogelijk zijn. Ik denk zelfs dat er nog zullen komen", aldus nog Winants. "De vrees is dat, hoe meer terrein IS op het thuisfront verliest, hoe meer ze geneigd zullen zijn aanslagen in Europa te plegen."

Winants ontkende wel dat hij als hoofd van de Staatsveiligheid het risico van het jihadistisch geïnspireerd terrorisme had onderschat. "Voor de inlichtingendienst is terrorisme al sinds de aanslagen van 11 september in 2001 een van de belangrijkste prioriteiten geweest", beklemtoonde hij.

Meer personeel
"De Staatsveiligheid was ook bij de eersten om de aandacht op Sharia4Belgium te vestigen", klonk het nog. "Ik herinner me dat ik hier in de Kamer eerder al een uiteenzetting over Sharia4Belgium heb gehouden, maar daar is verder niets mee gedaan. De algemene reactie was dat we ons niet druk moesten maken om die 'clowns met baarden en lange witte kleren'. Maar als er nu aanhoudingen gebeuren in een terrorismedossier, wordt er toch altijd een link gemaakt met Sharia4Belgium."

Omdat Winants sinds 2014 niet langer aan het hoofd staat van de Staatsveiligheid, werd er niet ten gronde ingegaan op de aanslagen van 22 maart. Winants kwam tijdens de hoorzitting wel terug op het tekort aan middelen bij de Staatsveiligheid. "Op een bepaald moment was er onvoldoende geld in de kas voor de betaling van informanten", zo gaf hij ter illustratie van de geldnood bij zijn dienst mee. Of nog: "Als de Syrië-strijders na de nederlaag van IS terugkeren, dan is het met de huidige middelen uitgesloten om hen allemaal te volgen. Zelfs als maar de helft terugkeert."

Net als zijn opvolger Jaak Raes pleit hij daarom voor een verdubbeling van het personeelsbestand bij Staatsveiligheid. Het is voor hem ook cruciaal dat er structurele investeringen op lange termijn gebeuren, en niet gewoon wat losse maatregelen worden genomen.

Winants beklemtoonde voor de commissieleden ook dat hij als administrateur-generaal meermaals op meer personeel en middelen heeft aangedrongen. "Maar pas na Verviers en Parijs is beslist het budget te verhogen."

James Bond
Het grootste struikelblok was in zijn ogen het "groot gebrek aan inlichtingencultuur" in België. "James Bond zou nooit een Belg kunnen zijn", klonk het. "We hebben hier meer de traditie om de Staatsveiligheid af te schilderen als de blunderende Jansen en Janssen", zo gooide hij er ook een Kuifje-verwijzing tegenaan.

Net als eerdere sprekers in de onderzoekscommissie, laakte Winants tot slot het feit dat het gerechtelijke niveau in België steeds voorrang krijgt. "We hebben de verplichting misdrijven onverwijld aan te geven aan de gerechtelijke overheid. Dat is ook zo wanneer er alleen nog maar aanwijzingen zijn. Maar in andere landen geldt dat niet."

"Zo dreigt de situatie te ontstaan dat informatiepositie wordt prijsgegeven, terwijl er nog te weinig elementen zijn om tot een veroordeling te komen. Ik zou het beter vinden als de informatie pas wordt doorgegeven als ze resultaat kan opleveren", zo klinkt het. "Ik pleit ervoor dat er met het gerecht overleg wordt gepleegd over het ideale moment om een bepaald dossier over te maken."