Internationale Romadag : ‘Tijd om op onze capaciteiten in te zetten'

Traditionele Romamuziek overspoelt zaterdag het Beursplein. Al sinds 2017 organiseert de Stad Brussel in samenwerking met het Belgisch-Roemeense huis Arthis een dag waarop de Romacultuur gevierd en de vooroordelen tegengegaan worden. "Mensen denken soms dat ze allemaal met hun kinderen op straat bedelen of dakloos zijn. Maar dat is een kleine minderheid."

Een koor, een accordeon, een contrabas en nog enkele andere instrumenten vullen zaterdag het podium dat voor de gelegenheid op het Beursplein werd geïnstalleerd. De ritmische muziek – af en toe vergezeld van opzwepende kreetjes en hoog gefluit – maakt het de toeschouwers moeilijk hun dansbenen te bedwingen. En zelfs wie de taal niet verstaat – er wordt soms in het Frans, maar vooral ook in het Romanes, de taal van de Roma gezongen – voelt de emotie in de liedjes.

De concerten op zaterdag waren geen vrijblijvende optredens. Op 8 april vieren Romagroepen overal ter wereld hun cultuur en herdenken ze hun geschiedenis. Sinds 2017 slaan de Stad Brussel en het Belgisch-Roemeense huis Arthis de handen in elkaar om een bewustmakingsdag op poten te zetten. Naast concerten bieden de organisatoren ook infostanden aan.

“Het is een dag van sensibilisering,” vertelt Carmen Draghici, coördinator van het Belgisch-Roemeense huis. “Een dag van viering ook. Maar de sensibilisering is erg belangrijk omdat er nog steeds veel discriminatie en racisme is tegenover Roma. Het is een volk dat zich in vele landen nog in precariteit bevindt. Het is belangrijk dat mensen zich daarvan bewust zijn.”

Draghici zegt dat de vooroordelen waartegen ze vechten zijn dat mensen denken dat alle Roma bedelaars of niet opgeleid zijn. “Bovendien moeten ze vechten tegen armoede. Daarom moet er meer aandacht komen naar deze Europese problematiek, aan de hand van specifieke programma’s. Brussel doet al veel, maar we moeten nog extra inspanningen leveren. We hebben deze bevolking pas laat opgemerkt.”

Een kleine minderheid

Dat de Romacultuur voor velen ongekend is, tonen ook de reacties van de bezoekers aan het Beursplein zaterdag. “Ik ken de cultuur helemaal niet,” zegt Lynn (26) uit het Waalse Bergen, die voor een dag in Brussel is. “Ik passeerde hier toevallig en de muziek trok me aan. Ik vind dit wel een boeiend initiatief om de cultuur een beetje te leren kennen.”

Ook Raymond (61) uit Brussel kwam eerder toevallig langs. “Ik had nog niet van dit festival gehoord en ken de cultuur ook niet. Ik was eigenlijk op weg naar een afspraak, maar ik blijf nu toch even kijken. Het is een goed idee: zo krijg ik een beter beeld van wie er allemaal in Brussel woont.” (lees verder onder de afbeelding)

“De bedoeling van de Romadag is inderdaad om de Roma ruimte te bieden om een aantal aspecten naar boven te brengen die minder bekend zijn bij het grote publiek,” vertelt Roma-expert Koen Geurts. Koen Geurts van vzw Foyer werkt al twee decennia met de Romagemeenschappen in Brussel. “De Roma zijn niet goed gekend en daarom in zekere mate ook onbemind.” Ook bij Foyer belichten ze deze week een aantal ongekende aspecten, zoals onder andere de LGBTQIA+-beweging binnen de Roma.

“De vooroordelen waar ze het vaakst tegen moeten opboksen, zijn vaak visueel. Er wordt gezegd dat ze allemaal bedelaars zijn, met hun kinderen op straat bedelen of dakloos zijn. In ons werk zien we evenwel dat het om een kleine minderheid van de Roma gaat. De Romagemeenschappen zijn heel divers en veel groter. Fenomenen als bedelen geldt slechts voor een kleine minderheid. Er leven meer dan 11.000 Roma in Brussel.”

“Een ander vooroordeel is dat ze ongrijpbaar zijn en ze zich erg op zichzelf terugplooien. Dat is deels ook zo, maar het zijn familiegroepen die in het verleden zodanig veel doorstaan hebben dat hun culturele identiteit er een is van zelfbescherming. Het gevolg: Roma gaan eerder op zichzelf vertrouwen dan op anderen.”

‘Iets wat deze cultuur nodig heeft’

Het gevolg is dat Roma weinig gekend zijn. “We krijgen Roma erg moeilijk mee om zich naar buiten toe te tonen, zoals bijvoorbeeld in de media. Via bemiddelaars of via deze internationale dag proberen we dat toch te doen,” zegt Geurts.

“Maar de vooroordelen blijven hardnekkig door die beperkte kennis. De doorsneeverhalen van de Roma die hun kinderen naar school sturen en gaan werken, kennen we niet omdat die verhalen ons vaak ook niet interesseren. Het zit natuurlijk veel complexer in elkaar – en er zijn veel thema’s bij betrokken – maar die slechte kennis zal er pas stilaan uitgaan als ook de Roma zich meer durven tonen als wereldburgers in Brussel.”

Niet iedereen op het Beursplein hoort echter voor het eerst de traditionele muziek. “Ik woon in Duitsland, maar ben afkomstig uit de Balkan,” vertelt Vladimir (31). “Ik ben op vakantie in Brussel en werd ineens aangezogen door de muziek. De Roma hebben de beste muziek ter wereld. Die muziek wordt vaak gespeeld in de Balkan. Het is erg emotionele muziek. Dit is een sterk initiatief; het is iets wat deze cultuur nodig heeft.”

Simona (36) en Ionut (34) zijn allebei Roemeens, maar Simona woont intussen in Brussel, terwijl Ionut in Glasgow woont. Ionut is op bezoek bij zijn vrienden in Brussel, en is zelf ook Roma. De vrienden wisten van de optredens en zijn dan ook van plan de hele namiddag te blijven. “Ik apprecieer dit initiatief. Ik had het ergens ook wel verwacht van Brussel omdat het een sterk politiek centrum is,” aldus Ionut.

“Wat mij betreft, mag het initiatief zelfs groter worden en het culturele overstijgen,” vertelt Ionut. “Er bestaan veel Roma met erg veel capaciteiten. We mogen daar meer op inzetten, dat werkt goed tegen die vooroordelen. Het belangrijkste is dat de Roma zelf blijvend betrokken worden: enkel dan kan de situatie verbeteren.”