BIG CITY. Waarvoor diende het Groot Godshuis in Brussel?

Wie graag in het centrum wil wonen op een historische plek, houdt maar beter de komende jaren het project van het Pacheco-­Instituut in de gaten. Het grote rechthoekig gebouw dat wat verdoken ligt tussen de Sint-Katelijnewijk en de kaaien werd gebouwd in 1827 als het Groot Godshuis. Honderdnegentig jaar later sloot het de deuren. Het OCMW van de stad Brussel is eigenaar van het gebouw en is van plan het te renoveren tot verschillende wooneen­heden met een sociale mix aan bewoners, die de opvolgers worden van honderden begijnen die hier vijf eeuwen lang woonden.

Die begijnen, alleenstaande vrouwen die een tijdelijke gelofte van kuisheid en gehoorzaamheid aflegden, leefden in conventen, kleine typische huisjes, soms met meerdere begijnen samen, of alleen, als ze zich dat konden veroorloven. Hoewel daar nu zo goed als niets van terug te vinden is in het straatbeeld, groeide deze buurt vanaf de dertiende eeuw uit tot het grootste begijnhof van ons land en later zelfs van Europa. Veel bewijs is daar niet meer van: de huizen zijn zo goed als allemaal verdwenen. Een paar woningen in de Begijnhofstraat geven door hun vorm nog prijs dat het vroeger conventen zouden zijn geweest.

De Brusselse begijnen vulden hun dagen met liefdadigheidswerk voor de gemeenschap. Ze hadden een infirmerie waar zieken en armen werden opgevangen en verzorgd. In Brussel waren ze ook actief in de textielindustrie. En ze gingen meerdere keren per dag bidden in de Begijnhofkerk, die er nog altijd staat, zij het in haar vernieuwde zeventiende-eeuwse vorm.

De renovatie van die kerk was een eerste grote beproeving voor de begijngemeenschap. Die zou zoveel hebben gekost dat ze jaren in de schulden hebben geleefd. Maar de ergste beproeving kwam er eind achttiende eeuw, toen Brussel werd bezet door de Fransen. Daar was de revolutie net achter de rug en de Franse autoriteiten wilden ook in onze contreien komaf maken met het ancien régime.

Bepaalde religieuze ordes moesten eraan geloven, zo ook de begijnen. Ze mochten in hun huizen blijven wonen, maar de zieken- en de armenzorg werd gecentraliseerd. Het Bestuur der Godshuizen nam de zorgtaak van de begijnen over. In 1827 moest een groot deel van het begijnhof wijken voor de bouw van het Groot Godshuis. Het nieuwe complex werd gebouwd zoals in die tijd ook bepaalde ziekenhuizen en gevangenissen werden gebouwd: een symmetrisch gebouw, met twee centrale binnenplaatsen van waaruit de rest van het gebouw te zien was. Architect Hendrik Partoes kreeg niet alleen de opdracht om het Groot Godshuis uit te tekenen, ook de straten errond ontwierp hij. Zo werd de wijk een uniform geheel. De huizen van de begijnen die stierven, werden opgekocht en afgebroken of getransformeerd. De laatste Brusselse begijn stierf in 1834 en zo kwam na meer dan vijfhonderd jaar een einde aan het Groot Begijnhof van Brussel.

Het Pacheco Godshuis

In het Groot Godshuis werden verschillende mensen opgevangen die vroeger terechtkonden bij de begijnen. Er verbleven in eerste instantie zieken, ouderen en bedelaars. In ruil voor hun verblijf werden ze aan het werk gezet. Met de jaren evolueerde het Groot Godshuis meer en meer naar een geriatrisch ziekenhuis, zeker nadat heel wat bejaarden werden overgebracht vanuit een rusthuis in de Marollen, vernoemd naar een zekere Augustin Pacheco. Dat tehuis moest wijken voor de bouw van het Justitiepaleis. De bewoners verhuisden en zo kwam het Groot Godshuis aan de naam Pacheco-Instituut. Honderdnegentig jaar deed het dienst als rust- en verzorgingstehuis, maar de komende jaren krijgt het gebouw een nieuwe bestemming. Nieuw, maar niet helemaal anders, want net zoals eeuwen geleden, zal in het gebouw samenwonen centraal staan.

• VOLGENDE WEEK: Wat is de geschiedenis van de Sint-Gorikshallen?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City