Kanaalplan uitgelicht: Geen fusie, wel integratie

Tegen 2019 krijgen zeven Brusselse kanaalgemeenten en Vilvoorde er 300 politieagenten bij in de strijd tegen terreur. Die maatregel past in het zogenaamde ‘Kanaalplan’ van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon. Hoewel er sprake blijft van vijf afzonderlijke politiezones, neigt de intense samenwerking richting operationele integratie.

D e maatregelen die federaal minister van binnenlandse zaken Jan Jambon (N-VA) neemt, zijn niet min. In 2019 wil de overheid in heel België duizend extra agenten operationeel hebben in de strijd tegen terreur. Driehonderd daarvan worden ingezet in de gemeenten Vilvoorde, Sint-Jans-Molenbeek, Schaarbeek, Brussel-Stad, Sint-Gillis, Anderlecht, Koekelberg en Sint-Joost-ten-Node. In die gemeenten ziet Jambon objectiveerbare fenomenen terugkeren waardoor moslims radicaliseren. Binnen die acht gemeenten wordt ook veel gereisd door (aspirant-)jihadi’s. Er zijn dus netwerken die maken dat moslimextremisten er zich thuis voelen, zich tot terrorist kunnen ontwikkelen en zich er ook desgewenst kunnen verstoppen.

De maatregelen zijn in hoofdzaak bedoeld voor Vilvoorde en Molenbeek, maar operationeel verandert er voor alle acht gemeenten en de vijf betrokken politiezones heel wat. Zo zullen lokale en federale politie nauw samenwerken onder het commando van korpschef Johan De Becker (zone West-Molenbeek) en het hoofd van de Brusselse federale politie. De gemeentebesturen met hun respectievelijke radicaliseringsambtenaren zullen verplicht worden om beter informatie uit te wisselen met de politie, met het gerecht en met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Jambon benadrukt dat een engagement van de Brusselse gemeenten onmisbaar is om de gezamenlijke aanpak te doen slagen.

Dat is geen sinecure. Vilvoords burgemeester Hans Bonte (SP.A) blijft van mening dat de noodzaak aan de intense samenwerking nog altijd geen gemeengoed is in de betrokken Brusselse gemeenten, en dit wordt door een bron dicht bij de onderhandelingen bevestigd. Molenbeeks burgemeester Françoise Schepmans (MR) is dan nog het meest overtuigd dat er iets moet veranderen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, ondanks haar uitspraken tegen de domiciliecontroles in haar gemeente. De andere Brusselse gemeenten zouden minder te vinden zijn voor een totaalaanpak om hoofdzakelijk politieke redenen.

Verschillende talen
Eerst en vooral is er het Vlaamsnationalistische signatuur van de minister van Binnenlandse zaken, waar vooral de PS een probleem mee heeft. Ten tweede rekenen de gemeenten in Brussel op meer middelen voor veiligheid, en ook Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) blijft vinden dat zijn hoofdstedelijk gewest niet genoeg krijgt voor de uitbouw van een veiligheidsbeleid. Maar meer fundamenteel verschillen de werkwijzes van de verschillende politieke niveaus te veel.

Bij de Brusselse gemeenten en politiezones zit men verweven in een onderlinge politieke strijd om de macht, en die strijd wordt uitgebreid naar het gewest. Datzelfde Brusselse niveau heeft ook geen duidelijke veiligheidsbeleid en zet een beetje in op meer agenten en een beetje op preventie. Het federale niveau bepaalt het nationale veiligheidskader, maar rekent erg op de lokale overheden voor de concrete invulling van preventie en deradicalisering. Met erg verschillende politiek-maatschappelijke vertalingen en de tegenstelling Vlaams-Brussels-Franse gemeenschap-Wallonië. Net daarom heeft de N-VA intern besloten om de fusie van de Brusselse politiezones nu niet door te voeren, hoewel de sleutelpositie van Jambon op Binnenlandse Zaken dat mogelijk zou kunnen maken.

Dat wil niet zeggen dat de Vlaamsnationalisten op hun lauweren rusten. Jambon is in zijn opzet geslaagd om vier Brusselse én één Vlaamse politiezone onderling te laten samenwerken om terrorisme aan te pakken, geholpen door de steeds nijpender wordende terreurdreiging. Voor de aanslagen in Parijs bijvoorbeeld bleef de omzendbrief van Justitieminister Koen Geens (CD&V) over de aanpak van terrorisme grotendeels dode letter op het lokale niveau in Brussel. Door dezelfde gebeurtenissen zou de kadernota integrale veiligheid - de uitvoering van het federale veiligheidsbeleid - ook vanaf april klaar zijn.

Jarenlang heeft Brussel zelfs basisveiligheid stiefmoederlijk behandeld. Het vereiste een regering met een Franstalige minderheid en flaminganten op sleutelposities om een deel dan wel niet te fuseren, maar wel operationeel te integreren. Het veiligheidsbeleid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt op het terrein al in een richting gestuurd nog voor het klaar is. Ook dat is politiek.