Kanttekeningen bij vijftig jaar lokale politiek

Al meer dan een halve eeuw verslaat Albert Veiller (88) Brusselse gemeenteraden. Hij begon bij Het Volk en Gazet van Antwerpen, en nu publiceert hij nog altijd commentaren over de Oudergemse zittingen in het blad van Gemeenschapscentrum Den Dam. Deze scherpe observator kent als geen ander de evoluties in de lokale politiek, de intriges en de bizarre voorvallen. Een bewogen leven heeft hem geleerd mild te kijken naar het schouwtoneel in de vergulde raadzalen.

"Beenhouwersgast, dat was mijn eerste baantje, op mijn veertiende," steekt Vellier, gezegend met een olifantengeheugen, van wal. "Deed ik absoluut niet graag. Dan werd ik opgeroepen voor de laatste lichting voor 1940. Ik maakte dus deel uit van wat men later 'l' armée oubliée en France' is gaan noemen. Enkele Belgische eenheden met beperkte opleiding kwamen in Frankrijk terecht, op de vlucht voor de Duitsers. Daar vernamen we de Belgische capitulatie. Onze regering trok naar Londen en de Franse legeraanvoerders wisten ook niet wat ze met ons moesten aanvangen. Maar toch behoud ik mijn respect voor de soms nog heel jonge officieren daar. Die moesten de ravitaillering en de financiering zien rond te krijgen in moeilijke omstandigheden. Na heel wat omzwervingen en eindeloze voettochten huiswaarts werd ik dakwerker. Dat lag meer in de lijn van de familiale traditie: al 150 jaar werken er Veillers als ketellappers en loodgieters, ook nu nog de kleinzonen van mijn broer. Langs moederszijde kom ik uit een onvervalst Brabants klompenmakersgeslacht.

En toen wou ik mordicus trouwen en dat deed je niet zonder vast werk. Ik kwam terecht bij den tram en stapte meteen in het bootje, op een zaterdag. Maar de donderdag daarop onderbrak een ander marsbevel bruusk mijn wittebroodsweken: tewerkstelling in Duitsland. Na zes maanden kreeg ik verlof en ben ik ondergedoken. Den tram gaf toen een kleine tegemoetkoming voor werknemers in die situatie, en mijn vrouw onderhield mij verder. Als verplicht tewerkgestelde in Duitsland ontvang ik een pensioen van 57 euro."

"Na de bevrijding ging ik terug naar den tram, waar ik na ettelijke cursussen en veel zelfstudie opklom tot eerste brigadier-opzichter. Twee van mijn kleinzonen werken nu voor de MIVB. In 1957 hebben wij hier in Oudergem ons huis gekocht voor 275.000 Belgische frank. Om dat af te betalen zocht ik een bijverdienste. In de aanloop van Expo 58 werden er correspondenten aangeworven. Het tarief indertijd: 25 cent per regel én een gratis abonnement. In dezelfde periode nodigde België Kongolese politici en journalisten in spe uit. Ze moesten vertrouwd worden gemaakt met het functioneren van de democratische instellingen van het moederland. Men hanteerde een typische verdeelsleutel: Kongolezen met een katholieke achtergrond werden doorgesluisd naar Sint-Lambrechts-Woluwe, de socialisten naar Anderlecht. Waarom? Omdat het kalme gemeenteraden betrof met een grote meerderheid en een makke oppositie. De Kongolezen kregen dan wel een initiatie in de democratische werking, maar niet teveel in één keer. Machtige mundeles elkaar de huid vol zien schelden, het zou hen alleen maar op verkeerde gedachten brengen."

Ghostwriter tegen wil en dank
"Wij moesten ook berichten over de toen veel zeldzamere honderdjarigen en jubilea. Net als elke journalist heb ik wel eens een plechtigheid verslaan zonder aanwezig te zijn. Baron Donald Fallon, burgemeester van Sint-Lambrechts, had eens een toespraak gehouden. Ik kende zijn ideeën en zijn oratorische gewoontes op mijn duimpje en ik schudde dus wat uit mijn mouw. Fallons commentaar: 'Gij waart er niet, ik heb dat allemaal niet gezegd, maar ge hebt precies geschreven wat ik had moeten zeggen. Proficiat. Krijg ik uw toestemming om die speech later eens metterdaad uit te spreken?'"

"Met het verschijnen van het FDF op het toneel ondergingen de politieke zeden een ware gedaanteverwisseling. Vroeger ging het er allemaal veel gemoedelijker aan toe. Maar de leden van die partij waren scherpslijpers en vaak goede dossierkenners. Ik herinner me de eedaflegging van Lucien Outers, begin jaren zestig: die zwoer dat hij alle wetten van het Belgische volk die met zijn geweten overeenstemden, zou eerbiedigen. De Oudergemse burgemeester onderbrak ham: hij moest zich aan de geijkte formule houden. Maar het werd nog een hele heisa. Als ik dit nu ophaal, dan is de reactie 'personne se souvient de ça', en ook in de notulen staat er niets over vermeld. Na de gemeenteraad werd er een pint gedronken en bij zittingen met een feestelijk tintje kon dat oplopen tot tien pintjes. Na de komst van het FDF bleef het strikt bij die ene."

Katanga in Oudergem
"Ik herinner mij een gemeenteraad in het Oudergem van de jaren zestig waarbij er elektriciteit in de lucht hing. De politiecommissaris kwam voortdurend binnen en fluisterde de burgemeester iets in het oor, waarop die vertwijfeld de armen ten hemel hief. Dat bleef zich maar herhalen. Uiteindelijk vroeg de commissaris me: 'Kunde zwijgen? Tshombe zit hierneffen!' De legendarische politicus Moise Tshombe had toen net de rijke mijnprovincie Katanga afgescheiden van de rest van het intussen onafhankelijk geworden Congo, en de helft van België en heel Congo waren naar hem op zoek. Men had hem ondergebracht in Hertoginnedal, waar ik enkele honderden meters vandaan woonde. De volgende dag werden er pistolets, delicatessen en jonge grieten geleverd voor de Katangees en zijn gevolg."

"Nu zijn de zittingen van de gemeenteraad in Oudergem saai geworden. Burgemeester Gosuin krijgt geen weerwerk. Het wapen dat hij meesterlijk hanteert is het ridiculiseren; hij is ongelooflijk taalvaardig. Ik heb mijn bedenkingen bij de regel dat alle vragen veertien dagen op voorhand ingediend moeten worden. Voor een dossiervreter als Gosuin, die geprivilegieerde toegang heeft tot alle informatie, is het dan een koud kunstje om zijn tegenstrever verbaal te vloeren, in dat allersierlijkste Frans van hem. Anderzijds moet het me van het hart: de meeste politici weten niet waarover ze spreken. En toegegeven, Gosuin kan charmant zijn. Na de laatste verkiezingen heeft hij alle dames die niet meer verkozen waren in de bloemetjes gezet. Voor de heren was er een fles wijn. Niet enkel voor de ex-gemeenteraadsleden, maar ook voor de vertaler die de interventies van het enige Nederlandstalige raadslid Dirk Hoornaert vertaalde. En - grote uitzondering in mijn carrière - er was een fles voorzien voor uw nederige dienaar: de correspondent."

Stervende helden
"De gemeenteraden in Etterbeek verliepen jarenlang volgens hetzelfde stramien. De burgemeester verklaarde de zitting voor geopend, wij namen plaats en moesten meteen weer rechtveren om een minuut stilte in acht te nemen 'voor een roemrijke vaderlander, een grote held'. Etterbeek telde toen nog zes kazernes, en elke maand stierf er wel een van die grote helden in zijn bed. De burgemeester was zelf een oudstrijder. Beroemdheid is zeer relatief. Wie weet nog dat gewichtheffer Serge Reding een tijdlang deel uitmaakte van de raad?"

Dat brengt ons bij de sport, en ook daarover heeft Veiller wel iets te melden: "Ik begon te joggen op mijn zestigste, liep een aantal maal de 20 kilometer door Brussel, en twee marathons. Na een knieoperatie most ik er noodgedwongen mee stoppen, maar sinds een week probeer ik de draad weer op te nemen. Nu ga ik niet meer lopen op de bospaadjes van het Zoniënwoud, hoezeer ik er ook van hou. Maar ik ben bang om te struikelen en dan ter plaatse te moeten creperen. Ik zeg het zoals het is."