Kippen voelen zich thuis in Elsene: kakelende Zazou verenigt de buren

Sinds eind augustus wonen er zes kippen in het Viaductpark in Elsene. Enkele buurtbewoners begonnen het project, dat een ecologisch en sociaal doel heeft. Of hoe de eieren van Zazou fungeren als sociaal bindmiddel.

Een grote dag vandaag,” is de aanhef van de e-mail die Willy Van Hoef op 22 september naar zijn buurtgenoten stuurt. “Zazou heeft haar eerste ei gelegd.” De melding van het voorlopige hoogtepunt van de buurtkippen van het Viaductpark in Elsene gaat gepaard met een uitgebreide omschrijving van de wijze waarop Van Hoef Zazou begeleid heeft in het legproces. De drie rubberen voorbeeldeieren blijken een cruciale rol te hebben vervuld.

Zazou is de eerste van de zes kippen in de kippenren aan de rand van het Viaductpark die een ei legt. De bedoeling is uiteraard dat de andere snel volgen. Het gevogelte is sinds eind augustus thuis in het parkje aan het spoor, dat ingesloten ligt tussen de huizen aan de Troonstraat, de Viaductstraat en de Scepterstraat. Het project is opgezet door buurtbewoners en wordt ook volledig beheerd door hen.
Behalve Van Hoef (67) zijn Christine Flasschoen (63) en Michaël Delhaye (33) de dragende krachten van de buurtkippenren. Alle drie zijn ze ook actief in het buurtcollectief Re:scept. Van Hoef regelt de meeste praktische zaken en was verantwoordelijk voor de subsidieaanvraag, Flasschoen ontwierp de kippenren en Delhaye organiseert het beurtrolsysteem voor de buurtbewoners om de kippen te voeren en het hok schoon te maken. Alle andere zaken die geregeld moeten worden, verdelen ze onderling.

Want, zoals Delhaye al direct benadrukt: “Een buurtkippenren draait niet alleen om de kippen.” De mensen die betrokken zijn bij het project, zijn minstens even belangrijk. “Het gaat ook om samenleven met wijkgenoten. Mensen die elkaar voorheen niet kenden, werken nu samen in dit project en moeten afspraken maken.” “Het kippenhok moet ook een soort ontmoetingsplaats zijn,” zegt Van Hoef. “Om eerlijk te zijn, ben ik verbaasd over de positieve reacties van mensen die het project niet kennen en in het park passeren.”

De gemeente wil dan ook snel een bordje met meer uitleg over de kippenren plaatsen bij het hek. De kippenren in het Viaductpark is de eerste collectieve kippenren in Elsene. Elders in Brussel zijn er wel gelijkaardige initiatieven. Zo haalt Leefmilieu Brussel voorbeelden aan in Watermaal-Bosvoorde (Logis-­Floréal), Sint-Agatha-Berchem (BLED) en Haren (Solidharen).

Circulariteit

Behalve de bevordering van de sociale cohesie in de buurt, hebben de buurtkippen nog andere doelen. De verse scharreleieren die de kippen leggen, zijn uiteraard het meest tastbare product. Op termijn hoopt het comité in Elsene op 36 eieren (zes per week per kip) per week. Maar er is meer. “Circulariteit is een belangrijk thema,” aldus Delhaye. “Refresh, het ecologisch geëngageerde restaurant in de Scepterstraat, gebruikt producten die niet verkocht geraakten op de biomarkt op het Luxemburgplein. Alles wat zij op hun beurt niet kunnen gebruiken, voeren we aan de kippen.”

En het gaat nog verder: “De uitwerpselen van de kippen belanden in de compostbakken van een ander burgerproject in het park. Met die compost kunnen we op termijn weer onze eigen nieuwe groenten kweken.”

Daarnaast zijn de kippen ook een manier om de lokale jeugd meer vertrouwd met de natuur te maken. “Er zijn al verschillende scholen komen kijken,” meldt Van Hoef trots. “Ik maak er een erezaak van om hen iets bij te brengen over de dieren en de natuur.”

De dieren zelf kakelen ondertussen vrolijk voort, zich niet bewust van de functies die zij toebedeeld krijgen van hun voedselvoorzieners. Opvallend: de enige haan in het Viaductpark is van plastic en geeft met zijn snavel de windrichting aan. In de meeste gemeenten is het verboden om hanen te houden vanwege geluidsoverlast, meldt Leefmilieu Brussel op zijn website. “En in andere gevallen moet je een aanvraag doen die toch standaard wordt afgewezen,” weet Flasschoen.

Daarom staan er in Elsene twee bruine Garrisons, twee bruin met witte Warrens en twee zwarte Harco's. Alleen Zazou en Dora – vanwege haar exploratieve karakter – hebben voorlopig een naam. De kinderen die meedoen aan het project mogen nog namen bedenken voor de andere kippen. Op termijn is het de bedoeling om naar tien kippen te gaan. “Volgend jaar zullen we er misschien twee bijnemen en een jaar later nog twee,” voorspelt Delhaye.

Het ruime kippenhok, de volière en het terrein eromheen zijn daar groot genoeg voor. De kippen hebben een droog en overdekt hok in het midden van de ren, waarin zij 's nachts slapen en hun eieren kunnen leggen. Het hok gaat 's avonds dicht met een automatische deur, zodat de kippen veilig en rustig kunnen slapen. Als het licht wordt, gaat de deur open en kunnen de kippen in de ruime, driehoekige volière die volledig afgemaakt is met gaas. Als er een buurtbewoner aanwezig is, kunnen de dieren hier nog uit om in hun deel van het park vrij rond te lopen. Ook daar staat een hek omheen.

De architecte van het prachtige hok, is Flasschoen. Hoewel ze nog nooit een kippenren had gebouwd, hielp haar ervaring als podiumontwerpster. “Door de Covidcrisis hebben we een versnelling hoger kunnen schakelen,” zegt Van Hoef. “Christine had geen werk en twee timmermannen in dezelfde situatie hebben ons vrijwillig geholpen.”

Wezens met slechte intenties

“Ik heb me gebaseerd op bestaande vormen,” vertelt Flasschoen over haar ontwerp, dat ook door schepen Audrey Lhoest (Ecolo) enthousiast onthaald werd (zie kader). “De driehoekige volière leek me vooral interessant omdat het eten zo beschermd is voor vogels die dat zouden willen stelen.” Verder was het belangrijk dat het hok waarin de kippen overnachten te allen tijde droog blijft. “Daarom hebben we dat verhoogd,” zegt Flasschoen. “En het eerste stuk volière naast het huisje is daarom overdekt met doorzichtig plastic en niet met gaas.”

Ook aan bescherming tegen vossen en andere wezens met slechte intenties is gedacht: de gemeente heeft gaas ingegraven en afgemaakt met stenen boorden. Alle hekken zijn afgesloten met hangsloten. Het park zelf sluit 's avonds ook, en wanneer het geopend is, is er altijd een parkwachter aanwezig.

Voorbeeld uit Québec

En natuurlijk komen de buurtbewoners zelf regelmatig een bezoek aan hun nieuwe buurtgenoten brengen. Het is de bedoeling dat zowel 's ochtends als 's avonds iemand eten en drinken komt geven en eventueel eieren verzamelt. Om dat te organiseren, is iedere week een andere groep verantwoordelijk. In totaal zijn er zestien groepen, die bestaan uit twee of meer gezinnen uit de buurt. “De werking met een beurtrolsysteem hebben we afgekeken van een gelijkaardig project in Québec,” zegt Van Hoef. “Wij drie zorgen dat er altijd voldoende eten en schoonmaakspullen beschikbaar zijn, maar verder moeten de groepen alles zelf regelen. Er wordt een dagboek bijgehouden, zodat we kunnen zien hoeveel eieren er gelegd worden. Op zondag worden de sleutels doorgegeven aan de volgende groep.”

En de eieren? “Nu het er nog niet zoveel zijn, zal iedere groep ze wel zelf houden,” verwacht Van Hoef. “Maar als de productie echt naar 36 per week gaat, verwachten we dat ze tussen groepen onderling uitgewisseld zullen worden: nemen jullie er deze week zes van ons, dan krijgen wij er volgende week ze terug.” Delhaye: “Dat is precies de sociale cohesie waar ik het over had.”

Eieren als sociaal bindmiddel, zo simpel kan het blijkbaar zijn.