Koloniaal verleden België: Congolese diaspora kwaad over uitblijven excuses

Na ruim twee jaar kon de bijzondere Kamercommissie die onderzoek deed naar het koloniale verleden van België geen consensus bereiken. De Congolese diaspora in Brussel reageert verontwaardigd.

Het was een dag waar lang naar was uitgekeken, vooral door de Congolese diaspora in België. Maar tweeënhalf jaar van onderzoek naar het koloniale verleden leiden tot niets, toen maandag bleek dat de bijzondere Kamercommissie geen akkoord kon bereiken.

Een mislukking. Dat is het enige juist woord voor de Congocommissie, volgens Aline Nyirahumure, coördinator van Kuumba, het Vlaams-Afrikaanse huis in Matonge. Ze vindt het onbegrijpelijk dat er geen erkenning kwam voor het leed dat België heeft aangericht in Congo. “Dat was het minimale, en zelfs dat is niet gelukt”, zegt ze verontwaardigd. Al vanaf het begin af aan ging er veel fout bij de commissie, zegt ze. “Er was te weinig bevraging van de diaspora, wij werden er niet genoeg bij betrokken.”

Ook de Belgisch-Congolese Nadia Nsayi, politicologe en auteur van Dochter van de dekolonisatie, is teleurgesteld. “Excuses openen nochtans de weg naar herstel en meer rechtvaardigheid in de toekomst.”

Ook de organisatie Hand in Hand tegen racisme spreekt van een gemiste kans, met verregaande consequenties. “Hoe kunnen we in dit land werken aan een gezamenlijke toekomst als we er niet in slagen de donkere bladzijden uit ons gezamenlijke verleden onder ogen te zien?”, schrijft de vzw in een reactie. “Onze politici zouden alle inwoners moeten vertegenwoordigen, maar nee, ze schofferen al wie een Congolese achtergrond heeft.”

De Congo-commissie had een lijst met 128 aanbevelingen opgesteld, om België in het reine te laten komen met zijn koloniale verleden. Splijtzwam was artikel 69, waarin excuses aan Congo, Burundi en Rwanda worden voorgesteld. Maar dat ging te ver voor de liberalen van Open VLD en MR. Ze verlieten voortijdig de zaal waardoor het niet tot een stemming kwam.

Politicoloog Nsayi maakt zich boos over de houding van de liberalen. “Ze spuwen in het gezicht van tientallen personen die de voorbije maanden hun expertise en getuigenissen deelden in het parlement”, zegt ze. De commissie deed diepgravend onderzoek waarvoor ze talloze experts en organisaties raadpleegde en ook een bezoek bracht aan Congo.

Toch wil Nsayi vooral vooruit kijken. “Met of zonder deze commissie, met of zonder de parlementaire stemming, met of zonder een akkoord: de koloniale strijd wordt verder gevoerd buiten politieke spelletjes en electorale berekeningen.”

Ook Kuumba-coördinator Nyirahumure blijft strijdlustig, zegt ze. “Het stopt niet voor mij: ons werk wordt juist belangrijker.” Daarmee doelt ze met name op de aanpak van institutioneel racisme, dat volgens Nyirahumure is ingebed in de samenleving. “Als het niet top-down lukt, moeten we het bottom-up proberen: lokale partijen het nu verder oppakken. Ik ga samen met mijn organisatie nog meer inzetten op kennisvergroting, bijvoorbeeld op scholen. Congo en België hebben een gedeelde geschiedenis, die moet worden erkend.”

Nederland biedt wél excuses aan

Wellicht kan de commissie dan toch iets opleveren. In de lange lijst met aanbevelingen is onder meer specifiek aandacht voor het verbeteren van onderwijs over het koloniale verleden. Ook Commissievoorzitter Wouter De Vriendt (Groen) hoopt dat er in de toekomst nog verder kan worden gebouwd op de voorstellen. Daarvoor kreeg hij bijval van CD&V-parlementslid Jan Briers.

Wat België niet lukte, lukte maandag buurland Nederland wel. Premier Mark Rutte bood zijn excuses aan voor het slavernijverleden in een toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag. Hij zei dat de Nederlandse overheid eeuwenlang slavernij mogelijk heeft gemaakt, stimuleer, in stand hield en ervan profiteerde. Toch verliep ook daar de verontschuldiging niet vlekkeloos. Toen in november uitlekken dat er excuses zouden worden aangeboden was er onder meer kritiek op de datum, en het gebrek aan overleg.