Mag je de politie filmen? ‘Niet verboden is niet hetzelfde als zomaar toegelaten’

Na de dood van Ibrahima B. en het proces rond de agenten die camerabeelden van journalisten in beslag namen en wisten, laait de discussie over het filmen van de politie weer op. Hoe zit het ook alweer met het filmen van de politie?

In de Kamer werden woensdag vragen gesteld over de dood van Ibrahima B. in een Brussels politiebureau. De 23-jarige man die overleed in zijn cel zou volgens sommige bronnen een politie-interventie hebben gefilmd, wat aan de basis zou hebben gelegen van zijn arrestatie. Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) stipte toen ook de afspraken aan over het filmen van de politie.

Beelden mogen niet zomaar worden verspreid. "Het is alleen een overtreding wanneer de beelden zonder journalistiek doel worden gepubliceerd. Maar het Controleorgaan op de Politionele Informatie (COC) heeft ook een advies uitgebracht waarin wordt aangegeven dat het filmen alleen al in bepaalde gevallen strafbaar zou kunnen zijn."

Het controleorgaan stelt dat een persoon die de politieambtenaar filmt, moet kunnen aantonen wat het maatschappelijk belang is van de gefilmde beelden. "Indien geen wettelijke basis kan worden aangetoond, kan een strafrechtelijke sanctie worden opgelegd," zegt Verlinden. Het COC baseert zich op een arrest van 14 februari 2019 van het Europees Hof van Justitie.

Maatschappelijk belang

Het klopt wat de minister zegt, zegt Ronny Saelens, wetenschappelijk medewerker bij de onderzoeksgroep Law Science Technology and Society aan de VUB. "Er is geen verbod op het filmen van personen, maar het mag alleen op basis van wettelijke grond. Er moeten aanwijzingen zijn dat de politie een fout begaat. Een identiteitscontrole is niet per se misbruik van macht."

Als een burger beelden neemt, mag hij of zij die niet zomaar op het internet zetten. Ze mogen alleen gebruikt worden als materiaal bij een klacht bij het Comité P. "Burgers moeten zich dus telkens twee dingen afvragen: ten eerste of ze de beelden kunnen nemen, en ten tweede of ze de beelden kunnen verspreiden," zegt Saelens.

Je mag dus niet zomaar de politie filmen als die aan het patrouilleren is of aan een controle bezig is. Even goed als burgers hebben politiemensen recht op privacy. Het is aan de rechter om geval per geval te beslissen of het maatschappelijk belang groot genoeg is om de politie toch te mogen filmen.

Geen wet

Op dit moment is er namelijk geen wet die het filmen van de politie regelt. "Het a priori verbieden kan niet, omdat niet alle situaties bekend zijn. Maar het zou interessant zijn als de wetgever enige aanknopingspunten geeft," zegt Saelens. “Niet verboden is niet hetzelfde als zomaar toegelaten. Het Controleorgaan gaat binnen afzienbare tijd een advies uitbrengen hoop ik."

Willem Debeuckelaere, voormalig voorzitter van de Privacycommissie, weet niet of het zou helpen om een wet te hebben. "In Frankrijk is dat op heel veel protest gestuit en teruggetrokken. De huidige regeling is misschien beter. Het is niet altijd glashelder, maar er is ruimte voor proportionele toepassing daarvan. Je moet kunnen aantonen dat het van maatschappelijk belang is om de politie te filmen."

Ibrahima

Het is volgens hem moeilijk om te oordelen over de situatie van Ibrahima. "We moeten weten of dat een routinecontrole was of niet, anders kun je er niet over oordelen." Indien de identiteitscontrole niet volgens het boekje verliep, is filmen legitiem. "Elke burger mag filmen, daar hoef je geen journalist voor te zijn. Maar als er niets aan de hand is, dan moet je de beelden onmiddellijk vernietigen," sluit hij af.

Volgende week volgt ook de uitspraak van alternatieve media ZintTV en ATTAC die in oktober 2015 de politie filmden tijdens een betoging tegen TTIP. Ze werden samen met de activisten opgepakt. Toen ze de vrijlating wilden filmden, heeft de politie hun camera afgepakt en de beelden gewist.