Magaly Rodríguez: ‘Sekswerkers verdienen beter’

Professor geschiedenis Magaly Rodríguez García (KU Leuven) dingt mee naar de titel van Slimste Mens. In het echte leven bestudeert ze prostitutie als vorm van arbeid. “Het prostitutiebeleid van burgemeesters Philip Close en Emir Kir is catastrofaal voor de sekswerkers.”

Op het bureau van Magaly Rodríguez García (°1973) liggen drie vuistdikke boeken, het tweedelige The Paul Kinsie Reports for the League of Nations en Selling Sex in the City: A Global History of Prostitution, 1600-2000.

Er is geen twijfel mogelijk: seks is waar ze haar onderzoeksdomein van heeft gemaakt. Maar vooraleer we het over haar leven en haar onderzoek hebben één prangende vraag: Leest een professor die deelneemt aan De Slimste Mens de ‘boekskes’ om zich voor te bereiden? Rodríguez: “Ik zal u iets verklappen. Voor mijn dertigste verjaardag heb ik van mijn vriendinnen een stapel Flairs en een flacon schuim voor bubbelbaden gekregen.

Ze wilden dat ik me eens goed ontspande. Het eerste bubbelbad met Flair was een ramp. Ik had nog nooit een Flair gelezen, ik kende het blad niet, en in plaats van kalm te worden, werd ik net heel zenuwachtig. Neen dus, ik lees Dag Allemaal niet. Wel lees ik de dagbladen veel aandachtiger en om te weten wat er reilt en zeilt in Vlaanderen lees ik nu ook de showbizz- en sportbladzijden van Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws.”

“Ik kom uit Ecuador, uit een klein stadje tegen de Andes aan, dat Ambato heet. De helft van mijn leven heb ik in het buitenland doorgebracht, eerst anderhalf jaar in de Verenigde Staten, nadien in Europa, in België. Ik was achttien toen ik Ambato verliet en ik ben er nooit meer teruggekeerd.

Hoe bent u in België terechtgekomen?
Magaly Rodríguez: Om die vraag te beantwoorden moeten we een flink stuk terug in de tijd. Om de overgang van kindertijd naar puberteit te vieren, bieden Latijns-Amerikaanse ouders hun dochters voor hun vijftiende verjaardag een gigantisch feest aan, het Fiesta Rosada, dat vaak evenveel kost als een trouwfeest. Veel meisjes kijken daar reikhalzend naar uit, maar ik was een buitenbeentje. Ik zag het helemaal niet zitten om me als taart te verkleden (het meisje draagt een roze jurk, red.). Ik heb mijn ouders gevraagd om het geld dat het feest zou gekost hebben opzij te leggen voor een reis naar Europa op mijn achttiende.

Maar u ging niet naar Europa, wel naar de VS.
Magaly Rodríguez: De VS waren een springplank naar Europa, voor veel Zuid-Amerikanen is Europa de bakermat van cultuur en intellect. Zo zijn alle grote Latijns-Amerikaanse denkers voor een tijdje naar Parijs getrokken.
Dat ik in België terechtgekomen ben, is toeval. Mocht er zich een Deense onthaalfamilie aangeboden hebben, dan was ik in Kopenhagen beland en had ik Deens geleerd. Ik wou naar Europa en ik wou in een grote stad terechtkomen. Voor België was dat Brussel, waar ik Frans kon leren, maar tot mijn grote verbazing kwam ik in de Vlaamse Rand terecht bij een gezin dat Nederlands sprak. Dat was een lichte cultuurshock. Aanvankelijk sprak iedereen Engels met me, maar toen de nieuwigheid weg was, praatte iedereen Nederlands. Toen ben ik op plan B overgeschakeld.

Wat was plan B?
Magaly Rodríguez: Er het beste van maken en Nederlands leren. Ik herinner me dat de Humo op de keukentafel van het gezin lag. Het eerste Nederlandse woord dat me opviel was woensdag. Een van de zonen van het gezin heette Koen, daardoor wist ik hoe je die oe moest uitspreken. Zo heb ik Nederlands geleerd, woord per woord, als een kind.

Omdat ik geen taalattest had, mocht ik me niet inschrijven in een universiteit, maar de directeur van een tolkenhogeschool liet me toe, op voorwaarde dat ik Nederlands zou leren. Ik ben de man nog altijd dankbaar: ik heb woord gehouden. Ik heb geblokt zoals mijn vrienden, met dat verschil dat ik acht op de tien woorden moest opzoeken. Voor alle theoretische vakken – geschiedenis, recht, filosofie – was ik geslaagd, maar niet voor de taalvakken. Een van mijn docenten heeft me ronduit gezegd dat ik er beter mee zou stoppen, dat ze me er nooit zouden doorlaten. Hij raadde me aan om voor geschiedenis of een andere discipline te kiezen. Zo ben ik geschiedenis gaan studeren.

Hoe blij was u met de vraag om deel te nemen aan De Slimste Mens?
Magaly Rodríguez: Ik was natuurlijk gevleid, maar mijn eerste reactie was: dat is niets voor mij. Ik ken het programma niet zo goed. Pas ’s avonds laat heb ik het mijn man gezegd. Tot mijn stomme verbazing reageerde hij positief. Ook negen van de tien collega’s waren pro. Zij trokken me over de streep en sinds de namen bekend zijn, steunen collega’s én studenten me heel erg.

Uw onderzoek gaat hoofdzakelijk over prostitutie. Geen evident onderwerp.
Magaly Rodríguez: Mijn doctoraatsthesis ging over internationale vakbonden. Daarna wou ik onderzoek doen naar atypische vormen van werk. Arbeid die gecontesteerd en gestigmatiseerd is. Zo kwam ik bij prostitutie terecht.

De Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties, had in de jaren twintig het briljante idee om de handel in blanke slavinnen, zoals de voorloper van mensenhandel sinds de negentiende eeuw genoemd werd, empirisch te laten onderzoeken. Rond prostitutie deden veel mythes de ronde en in de media verschenen de meest sensationele artikelen, maar niemand wist wat fictie was en wat waarheid.

De Volkenbond huurde een undercoveragent in, Paul Kinsie, die in de periode 1924-1926 wereldwijd meer dan honderd steden bezocht, waar hij zich als pooier voordeed. Hij bezocht er bordelen en cabarets, trok de prostitutiewijken in en vroeg aan pooiers wat hij moest doen om het meisje dat hij ter beschikking had – maar dat dus niet bestond - als prostituee te laten werken. Na ieder gesprek trok hij naar zijn hotel, waar hij alles netjes noteerde. In België bezocht hij Brussel en Antwerpen.

In een recent artikel dat u samen met Kristien Gillis van de UAntwerpen schreef, vergelijkt u het prostitutiebeleid in Brussel anno 2017 met dat van het einde van de negentiende eeuw. Het kan gelezen worden als een geëngageerd artikel.
Magaly Rodríguez: Het is geen openlijk pleidooi voor een arbeidsstatuut voor prostituees als u dat bedoelt, maar wel een pleidooi voor een prostitutiebeleid dat wetenschappelijk ondersteund wordt. In tegenstelling tot onder meer stedenbouw en veiligheid wordt het prostitutiebeleid niet uitgetekend op basis van degelijke analyses, maar op basis van reacties van buurtbewoners en het buikgevoel.
Dat was hier in de negentiende eeuw zo en het is nog altijd zo. Daardoor schippert het beleid voortdurend tussen laissez-faire en repressie. Dat is nefast voor de mensen die in de prostitutie werken. En als prostitutie in de clandestiniteit wordt geduwd, heeft dat nog meer negatieve gevolgen voor de hele buurt.

Sommigen vinden prostitutie geen arbeid, maar slavernij of uitbuiting.
Magaly Rodríguez: Ook slavernij is een vorm van arbeid, waarmee ik uiteraard niet wil gezegd hebben dat er geen verschil is tussen een prostituee die kiest voor het vak en een meisje dat gedwongen wordt. Wij bedrijven history from below, wij onderzoeken niet wat religieuze en abolitionistische bewegingen of beleidsmakers vonden en vinden van prostitutie, maar wel wat de prostituees er zelf van vonden en vinden. Je kan geen prostitutiebeleid uittekenen zonder de mening van de prostituees zelf en zonder de input van sociale werkers en wetenschappers, maar het interesseert de politici niet. Dat vind ik onbegrijpelijk, te meer omdat wij met belastinggeld werken.

Ook binnen de socialistische familie, die toch de ‘werkers’ moet verdedigen, is er weinig aandacht voor de prostituees zelf. Of het nu over Yvan Mayeur, Philippe Close of Emir Kir gaat, ze zijn alle drie antiprostitutie. De PS situeert zich sociaal-economisch uitdrukkelijk links en progressief als het over ethische thema’s gaat, maar als het over prostitutie gaat, speelt dat opeens niet meer. Dan weigert de partij prostitutie als arbeid te erkennen, zonder duidelijke motivatie.

U zegt dat het prostitutiebeleid niet gebaseerd is op feiten, maar de bewoners van de Alhambrawijk trekken wel met concrete klachten naar de politici.
Magaly Rodríguez: Politici vergroten feiten uit. CD&V-staatssecretaris Bianca Debaets en Brussels schepen voor Open VLD Els Ampe willen sekswerkers beschermen en pleiten voor een Villa Tinto, een megabordeel. Ze willen ook inspelen op klachten van buurtbewoners, zoals: een moeder die haar beklag deed over een koppel dat seks had in het metrostation.

Ik heb in de Alhambrawijk gewoond, ik heb dat nooit gezien. Coauteur Kristien Gillis doctoreert over die wijk en zij bevestigt dat dat geen dagelijkse kost is. Een Villa Tinto is geen alternatief voor straatprostitutie. Eerst en vooral krijg je daar geen vrouwen zonder papieren binnen, want dan worden ze teruggestuurd, maar ook voor vrouwen die legaal in het land zijn of autochtone vrouwen biedt Villa Tinto geen soelaas en het vereist bovendien een startkapitaal dat veel sekswerkers niet hebben. Sekswerkers vertellen ons ook dat raamprostitutie pure verveling is: uren wachten op een klant, terwijl je niets om handen hebt. Straatprostituees daarentegen kunnen in de dode uren een kop koffie gaan drinken, of een dutje doen of met hun kinderen bezig zijn.

In elke rosse buurt zijn er problemen, maar prostitutie is te complex om te denken dat een megabordeel ze zal oplossen. Als er een Villa Tinto komt en straatprostitutie in die wijk nog zwaarder wordt aangepakt, zullen sekswerkers gewoon naar andere straten gaan. Sonja Verstappen, de oudste prostituee van het land en een van de oprichters van Utsopi (de vakbond van prostituees, red.) zei onlangs aan de RTBf: ‘Politici moeten armoede bestrijden, niet prostitutie.’ Met een Villa Tinto of repressie bestrijd je alvast geen armoede.

Prostitutie is in de Alhambrawijk al heel oud en het protest is al bij al recent.
Magaly Rodríguez: Prostitutie was er in de Alhambrawijk al in de negentiende eeuw, dicht bij het administratief centrum, waar historisch veel mannen werkten, en dicht bij het treinstation. Dat was heel praktisch om nog even de dames te bezoeken vooraleer ze naar huis gingen, bij vrouw en kind. Het is de hoogopgeleide middenklasse die onlangs in de wijk gaan wonen is, die heel luidruchtig protesteert tegen de prostitutie. De Alhambrawijk wordt modieus.

Over prostituees doen allerlei verhalen de ronde: het zijn perverse vrouwen, ze doen het om de armoede te ontvluchten of ze worden gedwongen. Weinigen durven nog te zeggen dat er vrouwen zijn die voor het beroep kiezen.
Magaly Rodríguez: Getuigenissen uit het verleden laten zien dat prostitutie vaak een heel rationele keuze was. Voor een diensthulp of arbeidster die vijftien uur per dag, zeven dagen per week moest werken voor een hongerloon en daarbovenop nog misbruikt werd door haar baas, was prostitutie een beter alternatief. Met één klant per dag brachten prostituees evenveel geld in het laatje als hun man met een dag zwaar labeur. Je moet geen economie gestudeerd hebben om die keuze te maken. En dat is ook vandaag waar: waarom zou een rationele man of vrouw zijn tijd verdoen aan slecht betaald werk dat hij of zij bovendien niet interessant en uitputtend vindt? Ik wil geen reclame voor prostitutie maken, maar dat is het soort argumenten dat sekswerkers geven als je ze vraagt waarom ze zich prostitueren.

De ministers Pascal Smet en Evelyne Huytebroeck hebben tien jaar geleden wel een cartografie laten maken van de prostitutie, maar die is in een lade verdwenen.
Magaly Rodríguez: Dat was een heel goed onderzoek, maar Pascal Smet is er, fier als een gieter, veel te vroeg mee naar het parlement getrokken, waar het werd neergesabeld door de christendemocraten van CDH.

Ik heb ooit een heel goed gesprek gehad met N-VA-politica Elke Sleurs toen ze nog staatssecretaris was. Sleurs wou een cartografie van de prostitutie in België laten maken voor intern gebruik. Sleurs is een gynaecologe, die heel academisch denkt. Ze stelde onbevangen en zeer terechte vragen als: ‘hoe kunnen vrouwen zoveel keer seks hebben per dag?’ Waarop ik antwoordde: ‘hoe definieert u seks?’

Sleurs wou met prostitutie hetzelfde traject volgen als met euthanasie. Eerst zich goed informeren, daarna achter de schermen lobbyen, dan naar het parlement en dan pas naar de pers. Mijn boodschap voor lokale politici is dus: maak gebruik van onze expertise en voer een ernstig debat met alle betrokken partijen vóór de lancering van nieuwe maatregelen.

• 1973: Magaly Rodríguez García wordt geboren in Ambato, Ecuador
• 1994: komt naar België
• 1995: leert Nederlands aan hogeschool in Brussel
• 2001: master geschiedenis (VUB)
• 2001: wetenschappelijk medewerker bij ererector Els Witte (VUB)
• 2007: doctor in de geschiedenis (VUB)
• 2008-2015: postdoctoraal onderzoeker aan de VUB
• 2014: postdoctoraal mandaat van de Francqui Stichting om aan de ULB te werken
• Sinds 2015 docent geschiedenis aan de onderzoeksgroep Moderniteit en Samenleving van de KU Leuven
• Woont in Molenbeek