Marokkaanse en Vlaamse vrouwen ontmoeten elkaar in badhuis

Kijk eens vriendelijk als u vrijdag een voor de gelegenheid gesluierde westerse vrouw ziet lopen. Een groep Vlaamse vrouwen wordt dan ingewijd in de traditionele Marokkaanse lichaamsverzorging. Of: hoe wederzijds wantrouwen wordt weggespoeld als was het dode huid. Organisatoren Rachida Cherroud van de ouderraad van de Schaarbeekse basisschool De Buurt en Sabine Swartelé van Citizenne/Vormingplus Brussel: "Het is elke keer een mirakel."

"We ontbijten samen bij Citizenne en dan gaan we naar de hamam Le Riad hier vlakbij (www.leriad.be). In de hamam vallen de barrières weg. Zonder kleren zijn we allemaal gelijk," vertelt Rachida Cherroud, en een beetje stout voegt ze eraan toe: "Sommige vrouwen willen hun bikini aanhouden, maar dan zeg ik: 'Uit!'"

We geloven wel dat die lacherige aanpak de schroom kan wegnemen. Cherroud is als actieve voorzitster van de ouderraad al wat getraind in assertiviteit. Zo kwam het oudercomité al op voor zijn schooltje De Buurt bij Jacky Goris, de algemeen directeur van Scholengroep Brussel (gemeenschapsonderwijs), en bij de Brusselse staatssecretaris voor Gelijke Kansen Brigitte Grouwels (CD&V).

Eerst lachen, dan wenen
Een goed jaar al worden deze gezamenlijke bezoeken aan de hamam georganiseerd - de spilgroep Marokkaanse vrouwen praat er graag over na. Mimouna Charki: "De vraag die Vlaamse vrouwen ons het meest stellen, is hoe het komt dat wij, Maghrebijnen, onze kinderen naar een Nederlandstalig schooltje sturen."

Samira Agazar van Citizenne: "Voor ons betekent naar de hamam gaan: in alle vrijheid over ons leven praten, over onze echtgenoot, kinderen, seksualiteit... Geen enkel onderwerp is verboden, geen enkele vraag is taboe."

Om het ijs tussen de Marokkaanse en Vlaamse vrouwen te breken, gaat er in de hamam een tas rond met allerlei voorwerpen rond lichamelijkheid, vrouwelijkheid, intimiteit. Dat is bijvoorbeeld een spiegel, water, chocolade, maar ook een condoom, een string,... Ben jij aan de beurt, dan haal je er een voorwerp uit en vertel je wat het voor jou betekent. Hilariteit natuurlijk, maar het is een manier om al die verschillende meningen en achtergronden met elkaar te confronteren in een leuke sfeer. "Als iemand geen reserveslip bij zich heeft (de slip die je aanhoudt, wordt nat van de behandelingen, AD), hebben we dus nog een string op overschot!" roept Cherroud, wat leidt tot groot tumult bij de andere vrouwen.

Iedereen mag ook eens een hoofddoek uitproberen. "Puur ludiek," zegt Sabine Swartelé. "De vrouwen kijken of ze ermee staan, hoe ze veranderen. Een Brusselse politica die deelnam, wist er een erg moderne draai aan te geven."

Toch gaat het soms verder dan dit spel rond metamorfose. "Sommige vrouwen kunnen de hoofddoek niet gauw genoeg af krijgen. Anderen lopen gesluierd tot aan het eind van de workshop. Een Brugse wilde de hoofddoek tot thuis aanhouden. Ze heeft in de trein nog nooit zoveel vijandige blikken gekruist. Als moeder van een geadopteerde Aziatische dochter die veel met negativiteit geconfronteerd wordt, zegt ze nu pas te begrijpen wat haar dochter elke dag meemaakt. Tegen de tijd dat ze in het station van Brugge was, kon ze de blikken niet meer aan, en deed ze de hoofddoek af."

Eerst schrik, dan tranen van geluk
"Veel Vlaamse vrouwen zijn terughoudend om af te zakken naar het Noordstation, en daarbovenop nog eens naar een Arabische organisatie," zegt Cherroud. "Eén vrouw zou uit schrik al meteen de trein terug naar huis genomen hebben, als die niet net was vertrokken. Ze is hier op het eind van de dag met tranen in de ogen weggegaan, zo had ze het naar haar zin gehad."

Maar aan een gemengde tafel in Schaarbeek zitten maakt ook duidelijk dat vooroordelen in alle richtingen gaan. De zwart-Afrikaanse vrouw uit Niger, die door het Marokkaanse gezelschap werd uitgenodigd, vertelt: "Ik heb lang met het idee rondgelopen dat Marokkaanse vrouwen van ons dachten: 'Het zijn maar zwarten.' Het is dankzij Citizenne dat ik hier bij jullie durf te zitten." Het vooruitzicht om samen naar de hamam te gaan, ontroert haar: "Ik moet denken aan mijn dochter in Niger: ze gaat trouwen, en volgens de traditie zal ze met haar vriendinnen en zussen naar de hamam gaan om verwend te worden."

Sabine Swartelé van Citizenne: "Van alle discriminatie die er al bestaan heeft, denk ik dat die van de zwarten het verst is gegaan. Dat veeg je niet zomaar weg, dat zit nog in de genen. Maar: er komt verandering, zei Obama. Ja, we praten over grote problemen in de kleine hamam. Als je je openstelt, krijg je veel terug. Sinds de Nigeriaanse over haar angst verteld heeft, lacht ze wat af met de Marokkaanse vrouwen, het is eruit."

En dan zitten de vrouwen nog niet eens in de hamam, maar het vooruitzicht maakt al veel los. Een Iraanse vrouw die uitgenodigd werd, vertelt openlijk: "Hamams zijn in Iran al dertig jaar verboden. Het zijn musea geworden. Het voorhuwelijks ritueel gebeurt volledig in het geheim bij iemand thuis." De vrouw was verpleegster in Iran en werd er vijf dagen opgesloten omdat ze haar hoofddoek, die haar bij het werk hinderde, even had uitgedaan. Omdat ze zich niet meer veilig voelde, is ze met haar dochter gevlucht.

Swartelé: "Al deze vrouwen hebben onze solidariteit nodig. We moeten hen duidelijk maken: 'Wij zijn niet bang voor jullie.'" Of, zoals Cherroud het samenvat: "We zijn allemaal vrouwen."

Ontspan in de hamam!

Het programma Ontspan in de hamam! (enkel voor vrouwen) (een activiteit van 9 tot 14 uur) wordt onder andere aangeboden door de vzw Citizenne/Vormingplus Brussel. De organisatie biedt ook tal van andere activiteiten aan waar vrouwen en mannen van diverse origine elkaar ontmoeten. De eerstvolgende bijeenkomst in de hamam waarvoor nog plaatsen zijn, is op 2 oktober 2009.

Ontspan in de hamam! kadert in het project Op onze eigen weg, dat de steun krijgt van Brigitte Grouwels (CD&V), Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen.

:: Meer info bij Citizenne, Liedtsstraat 27-29, 1030 Schaarbeek, 02-240.95.22, www.citizenne.be, info@citizenne.be