Met de fiets op eco-ontdekking door Frankrijk: 'Soberheid die gelukkig maakt'

"Ik wilde leren van mensen die bewust anders leven, mensen die op kleine schaal met duurzaamheid bezig zijn. En ik wilde opnieuw reizen, geïnspireerd door Le Tao du vélo, een boekje van de Fransman Julien Leblay, die verschillende continenten op twee wielen heeft doorkruist en daarover op een heerlijk filosofische en spirituele manier schrijft." De Nederlandse Ans Rossy is net terug van vier maanden Frankrijk: ze legde 2.000 kilometer af met de fiets op zoek naar zuiderburen die met ecoprojecten bezig zijn. Haar ervaringen heeft ze gebundeld in een Engelstalige blog, Cycloasis.

'H et was een van de mooiste ervaringen van mijn leven. In contact staan met alles in je omgeving, alles ruiken, alles voelen, met de zintuigen op scherp en je hoofd wijd open. Dat receptieve, reflectieve en al die ontmoetingen, voor mij was het een enorm verrijkende ervaring. Al kan ik me best voorstellen dat het voor veel mensen bedreigend is om te worden geconfronteerd met de vraag naar wie je bent en wat je wilt? Ik voel me fitter dan ooit, lichamelijk en geestelijk. Mijn stadsritme terugvinden is helaas andere koek. Gelukkig maar dat ik pas in oktober opnieuw begin te werken."

Het zijn klinkende woorden als je net hebt mogen ondervinden wat dat stadsritme zoal inhoudt: drie kwartier klem zitten in de Brusselse verkeerschaos. "Ja, dat verkeer... Daar wordt door de politiek te weinig een serieus beleid met visie rond ontwikkeld. En dan heb je ook nog de laksheid van de politie, het je-m'en-foutisme. Dit is een woonwijk en toch heb je hier 's ochtends verkeer, 's avonds verkeer, altijd is er verkeer. Altijd motorlawaai en getoeter. Er wordt weliswaar veel meer gefietst in de stad dan vroeger, maar daar staat tegenover dat het wagenpark almaar blijft groeien. En fietsen in de stad is lang niet veilig, hé. Als ik onderweg naar het werk niet oplet, dan kan ik elke ochtend makkelijk twee keer op een brancard belanden."

"Als je de lat nooit boven de middelmatigheid legt, dan kun je ook niet verwachten dat er iets in positieve zin gebeurt. Niet alleen wat betreft het verkeer. Ik woon hier nu al bijna tien jaar - ik heb nog voor het Brussels Gewest gewerkt inzake duurzame ontwikkeling - en ik constateer dat de levenskwaliteit er gestaag op achteruitgaat. Alleen al de urinelucht die nu weer bijna dagelijks mijn neusgaten teistert. In Frankrijk zie je overal publieke toiletten, hier zijn er geen. En als er dan eens een mobiel toilet wordt gezet voor Broodje Brussel, dan zie ik daar verdorie toch een vent tegenaan plassen. Hoe gortig kunnen we het krijgen?"

"Brussel en zijn dynamiek, ik word er steeds meer door teleurgesteld. De middelmatigheid is schrijnend. En het is net zo schrijnend dat er een politieke klasse is die kennelijk genoegen neemt met die middelmatigheid. Die zelfs argumenten gebruikt als: Brussel is een immigrantenstad, dus... Terwijl er in Europa meer dan genoeg voorbeelden zijn van steden waar heel wat immigranten wonen en waar het niet zo'n zootje is. Een gebrek aan respect voor ons mens-zijn is het. Want we zijn niet middelmatig. We kunnen uitblinken, we kunnen schoonheid appreciëren en creëren in alles wat we doen. Daar heeft nationaliteit niets mee te maken. Het is mooi dat er nu hier en daar bewegingen van burgers ontstaan die zeggen dat het nu maar eens gedaan moet zijn met dat gezever en gepraat. Dat er eindelijk eens iets aan moet worden gedaan. Dikwijls zijn dat jonge mensen die het anders willen."

En toch heeft Ans Rossy, een natuurmens, voor de stad gekozen. "Ik heb altijd in steden gewoond. Ik ben tien jaar geleden van Portugal naar Brussel verhuisd toen de crisis daar de kop opstak. Ik had hier een Belgische én een internationale arbeidsmarkt. Ik wilde ook verder gaan in duurzame ontwikkeling - ik heb daarvoor een postgraduaat behaald aan de universiteit van Cambridge - en daar was Portugal toen helemaal nog niet aan toe. En vanuit het relaxte zuiden leek Brussel me een goede keuze. Nu, naarmate ik evolueer als mens weet ik dat Brussel, of een andere grote stad, zeker niet mijn eindstation zal zijn. Al heb ik altijd wel graag geleefd in de buurt van mensen, levendigheid, theater en muziek. De cirkel is rond, zou je kunnen zeggen. Voor mij zal het goed zijn om dichter bij de natuur te gaan leven."

Polyvalent
Waarom is Ans Rossy zo met duurzaamheid bezig? "Eigenlijk is die interesse gekiemd in mijn opvoeding. Thuis waren we met z'n zessen. Respect voor de ander was erg belangrijk. Iedereen was welkom, er was veel liefde voor de natuur en de dierenwereld. Wij mochten allerlei soorten dieren houden in huis. Er was maar één regel: we moesten er zelf voor zorgen. Simpel, dat was nooit een probleem. Daar heb ik het respect opgepikt voor al wat leeft. Nu voel ik de drang om dat meer en meer in mijn leven te integreren."

"Wat me onder meer erg is bijgebleven van de projecten waarmee ik in Frankrijk kennis heb mogen maken, is het polyvalente. Het tegendeel van de monomodus waarin je door onze samenleving wordt gedrongen. Je hebt maar één identiteit, je bent maar één soort persoon, je cv bestaat uit één bepaalde richting, één bepaald metier. Het huidige onderwijs helpt ook al niet, want het is er alleen maar om productieve burgers af te leveren, in plaats van mensen die in staat zijn om vreedzaam samen te leven en respectvol met deze aarde om te gaan."

"Bovendien laat het onderwijs tegenwoordig veel te wensen over als het op taal aankomt. Van thuis uit spreek ik Nederlands en Duits, en daarnaast ken ik Frans, Engels, Italiaans, Portugees en wat Spaans. Dat is fantastisch, het is een opening naar de wereld. Met taal open je de harten van mensen, taal stelt je in staat om je te verbinden met de ander. Het taaldebat in het Brusselse onderwijs is voor mij dan ook een non-debat. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat de twee landstalen even goed moeten worden aangeleerd, dat het onderwijs in de twee talen gebeurt. Het is ongelofelijk hoe een hele generatie in onderwijs en politieke systemen vanuit zijn eigen angsten, kortzichtigheid en frustraties de toekomst van volgende generaties hypothekeert. Dat past niet in de globale wereld waarin we leven."

Een levend verhaal
"De projecten die ik in Frankrijk heb gezien waren dikwijls heel verschillend en toch hadden ze één gemeenschappelijke noemer: het anders doen. We willen zelf oplossingen zoeken en we zullen dat doen met onze blote handen, onze kennis en onze coöperatieve vermogens. En dat is boeiend, want het appelleert ook aan onze creativiteit. We zijn als mens geboren om polyvalent te zijn, niet om in een hokje gestopt te worden. Kijk naar Leonardo da Vinci, de grote voorbeelden in deze wereld, dat waren polyvalente mensen. Net zoals identiteit ook geen statisch gegeven is, maar iets wat evolueert. Dat voel ik zelf als Europese die in drie verschillende landen heeft gewoond. Maar ja, het eenduidige is natuurlijk makkelijker beheersbaar van bovenaf. De vraag is duidelijk: willen we systemen waarin mensen braaf meelopen of willen we samenlevingen waarin mensen de kans krijgen om te groeien? Niet groeien als een lineair verhaal, maar groeien zoals in de natuur, veranderen van een rups in een vlinder."

"Solidariteit staat ook voor respect voor de dingen die de natuur ons biedt. Voor wat ons werkelijk voedt en in staat stelt om te leven. Dat is niet de bagnole die we voor onze deur hebben staan, niet het zoveelste gadget dat we ons aanschaffen. Wat ons doet leven zijn de dingen die voortkomen uit deze aardbol. En daarvoor zullen we veel meer respect moeten ontwikkelen. Dat betekent ook onze verantwoordelijkheid opnemen. Respect voor jezelf, respect voor andere levende wezens. Het is op termijn onontkoombaar en nu al noodzakelijk. Want we zijn niet de enigen op de planeet, al gedragen we ons wel zo. Blijven we zo voortdoen dan lopen we op termijn met z'n allen met de kop tegen de muur. Onvermijdelijk."

"Ik heb in Frankrijk filosoof-essayist Pierre Rabhi ontmoet, binnen de acro-ecologie een uiterst gerespecteerde persoonlijkheid. Wat we volgens hem nodig hebben is la sobrieté heureuse: een streven naar soberheid, een soberheid die ons gelukkig maakt. Met mijn blog wil ik mijn kleine bijdrage leveren om dat soort mensen die op een positieve manier in het leven staan meer bekendheid te geven. Ik ben op dit moment aan het bekijken hoe ik hem vanuit mediaperspectief ga voortzetten. Zodat het een levend verhaal blijft."