Met vrouwen naar het theehuis

In Egypte en Iran kunnen holebi’s veroordeeld worden. In België niet, maar volgens de Arabische feministe Alicia Arbid is ook hier nog veel werk te doen. Op de Internationale dag tegen holebi- en transfobie trekt ze daarom naar een Marokkaans theehuis voor een goed gesprek.

Café La Ruche ligt pal achter het Zuidstation, op een drukke kruising van de Jamarlaan en de Poincarélaan. Het café houdt het midden tussen een Marokkaans theehuis en een grand café uit Parijs. De croissantjes liggen uitgestald op de toog naast de kleine Marokkaanse broodjes die de barman harcha noemt. In dit café komen doorgaans vooral mannen om een muntthee of café au lait te drinken. Het is de plek die Alicia Arbid vandaag heeft gekozen voor haar actie ‘Vrouwen op café’. Ze is coördinatrice bij de Arab Women’s Solidarity Association, een vzw die zich inzet voor de rechten van vrouwen met Arabische roots. Eens per kwartaal bezet ze met tien à twintig andere vrouwen de stoelen van Marokkaanse cafés en theehuizen met een prangende vraag voor de mannen: waar zijn jullie vrouwen?

Het is warm op het terras, bijna dertig graden in de zon. Op de Internationale dag tegen holebi- en transfobie gaat deze editie van ‘Vrouwen op café’ over LGBT-rechten (LGBT staat voor lesbian, gay, bisexual, transgender, red.) in de Arabische wereld. De discussies laaien hoog op tussen de twaalf vrouwen die op het terras van La Ruche zijn neergestreken. De Libanese Hikmat weet dat gay zijn in haar vaderland niet gemakkelijk is, maar het begint volgens haar te veranderen. Dit jaar vond er voor het eerst een Gay Pride plaats in Beiroet. “Er komen steeds meer gayvriendelijke clubs. Het is sowieso makkelijker om gay te zijn in Libanon dan in andere Arabische landen.”

Alicia haalt een voorbeeld uit Marokko aan van twee tienermeisjes die eind vorig jaar werden opgepakt omdat ze elkaar kusten. De twee werden betrapt door een voorbijganger, die een foto maakte en opstuurde naar hun families. Nog dezelfde dag werden ze opgepakt, op grond van artikel 489 van het strafwetboek dat ‘onnatuurlijke daden’ met iemand van hetzelfde geslacht veroordeelt. De meisjes dreigden tussen de drie en zes jaar de cel in te moeten. Marokkaanse activisten staken daar een stokje voor. “Het wordt tijd dat Arabische wereld de regenboogvlag opneemt. Organisaties kunnen veel teweegbrengen,” zegt Alicia.
Ook in België is volgens haar nog veel werk te doen. “Ik heb een keer een twaalfjarige horen zeggen dat homo’s verbrand moesten worden. Toen ik hem vroeg waar hij dat vandaan had, kon hij daar niet op antwoorden. Hij wist nauwelijks wat het betekende, maar vond het normaal om dat zeggen. Ik was verbijsterd. Het idee dat het beleven van je seksualiteit strafbaar is, waar komt dat vandaan?”

Ze verwijst naar de passage over de verdorven steden Sodom en Gomorra, die terugkomt in de Bijbel en de Koran. “Er zijn al lang mensen die interpreteren dat die passage niet over homoseksualiteit gaat. Ook in de Arabische wereld.”
In veel opzichten is België heel ruimdenkend. “We vieren de Gay Pride, maar op praktisch niveau zijn we er nog lang niet,” zegt Alicia. “Als je op school een formulier invult, moet je de naam van de vader en de moeder geven, terwijl er allerlei andere mogelijke familieconstructies zijn: alleenstaande moeders en vaders, of kinderen van homokoppels.”

Mannen welkom
Het wordt tijd om in gesprek te gaan met de vaste gasten van La Ruche. Alicia schuift een extra tafel aan, en stapt op een nabijgelegen tafel af om de mannen uit te nodigen. Het duurt even voor ze iemand over de streep trekt. De één houdt niet van praten, de ander moet zijn dochter van school halen. Alicia komt uiteindelijk terug met Mohamed, oud-kok en aanstaand technicus, en Mustapha, een gepensioneerde zestiger die lang met delinquente jongeren heeft gewerkt en nu nog bijklust als vertaler Arabisch-Frans. Beide mannen kiezen een ander eind van de tafel. Mustapha neemt zijn Marokkaanse broodje mee. “Welke dag is het vandaag, monsieur?” begint Alicia. “De dag van de vrouwen?” gokt hij. Alicia lacht. “Nee, maar op 8 maart komen we terug, insjallah. Het is vandaag de Internationale dag tegen homofobie.” Daar heeft Mustapha al over gehoord op de radio. In Jordanië kunnen LGBT’s worden veroordeeld voor ‘ongepast gedrag’ in het openbaar, weet hij ook. Net als in Bahrein, hoewel in beide landen de afgelopen decennia homoseksualiteit werd gelegaliseerd.

Dat homoseksualiteit bij Belgische moslims gevoelig ligt, kan hij wel geloven. Hij herinnert zich nog goed hoe in 2012 een Marokkaanse Belg werd vermoord in Luik na een avondje uitgaan in een gaybar. “Zijn vader heeft na zijn dood een organisatie opgericht tegen homofobie. Ik ben zo blij dat hij zijn zoon eindelijk helemaal heeft geaccepteerd,” zegt Mustapha. “Maar wel te laat,” merkt Hikmat schamper op. Homoseksualiteit is bij moslims vaak een taboe. Mustapha vergeet zijn broodje, de boter smelt in de zon. Volgens hem worden homo’s in sommige moslimfamilies verstoten als ze uit de kast komen. “Ze durven het niet te zeggen.”

Dan vraagt Alicia hem waarom er zo weinig vrouwen zijn in La Ruche. “Alle mannen die hier komen, hebben problemen,” verdedigt Mustapha de mannen in het café. “Thuis, op het werk. Hier praten we daarover met elkaar.” Alicia knikt: een café is vaak een forum. “Ik luister dikwijls naar mannen die hun kinderen niet meer mogen zien na een scheiding,” vervolgt Mustapha. “Mannen van wie de kinderen door de jeugdrechter zijn toegewezen aan de moeder. Kinderen hebben evengoed een vader nodig toch? Wie strijdt er voor de rechten van de man?” Alicia knikt, maar dringt er toch op aan dat hij de volgende keer zijn vrouw meeneemt. Mustapha lijkt toe te stemmen. Uiteindelijk staat hij op, tijd om zijn broodje te eten.

Nora kijkt tevreden om zich heen: “Kijk eens naar alle vrouwen die hier zijn komen zitten.” En inderdaad: aan de ene kant zijn twee vrouwen met grote zonnebrillen aangeschoven, verderop zit een vrouw met Afrikaanse roots tussen twee mannen, en even later neemt een gemengde groep toeristen een tafeltje in. Dat is zeldzaam, knikt Mohamed. “Jullie zijn van harte welkom. Kom ‘s avonds vanaf een uur of zes. Gewoon een praatje maken. Vraag eender wie om een vuurtje of de wificode en je bent vertrokken.”

Volgens Nora is de drempel voor vrouwen om naar een café te gaan waar alleen mannen zijn, vaak heel hoog. Alicia weet dat sommige vrouwen zelfs niet voor een café langs durven te lopen. Het maakt een enorm verschil als ze een andere vrouw zien zitten. “Vrouwen trekken andere vrouwen aan,” valt Nora haar bij. Nu maar hopen dat ze terugkeren. Voor Alicia was de dag in ieder geval geslaagd: “We vechten tegen clichés. Niet alleen over de Arabische wereld, ook over holebi’s. En ook over de ideeën die mensen hebben over theesalons. Want veel vrouwen zien typische mannencafés heel negatief.” En dat blijkt vaak helemaal niet nodig. Dat hebben we vandaag gemerkt.

Arab Women's Solidarity Association
Alicia Arbid strijdt met haar organisatie tegen clichés, onder meer over de Arabische wereld en holebi's.