Mijn vaderland is naast het Flageyplein

De Portugese dichter Fernando Pessoa (1888-1935) heeft zijn standbeeld op het heraangelegde Flageyplein met recht en reden behouden. Terecht ook, omdat we ons hier in het hart van de Portugese wijk van Brussel bevinden. Maar wie even goed rondkijkt, zal merken dat een zekere Tijl Uilenspiegel, aan de andere kant van het plein, haast recht in de ogen van Pessoa kijkt.

Een mooi beeld is dat: Fernando Pessao en Tijl Uilenspiegel die elkaar van over het plein aankijken. Vooral omdat dichters en grappenmakers altijd deel uitgemaakt hebben van onze stad - en dat hopelijk altijd zullen blijven doen.

Pessoa is een raadselachtige figuur in de Portugese literatuur. Veelzijdig als de dichter was, kon hij zich evenzeer essayist, prozaschrijver en verteller noemen. Of filosoof misschien. Hijzelf zal in elk geval nooit beweerd hebben niets van dat alles te zijn. Maar misschien is net dat mysterieuze aspect van zijn persoonlijkheid interessant om even bij stil te staan. Net als bij zijn standbeeld op het Flageyplein, trouwens. Onder aan het monumentale hoofd van de dichter staat een prachtige tekst van hem gegraveerd. Die luidt als volgt: A minha pátria é a língua portuguesa, "Mijn vaderland is de Portugese taal."

Alter ego's
Dat zijn vaderland een taal was, hoeft niet noodzakelijk onwaarschijnlijk te klinken. Pessoa was, zoals hierboven al even geschetst is, creatief op vele vlakken. In het leven zelf nam hij ook de allures van diverse personages aan. Het zou weleens kunnen dat de diversiteit van zijn geschriften en het feit dat er niet altijd een duidelijke lijn in te trekken valt, te maken hebben met die verscheidenheid. Tijdens het leven van de dichter verscheen slechts één enkele bundel, die de titel Mensagem meekreeg. 'Boodschap' dus.

Nu nog even iets over het personage Pessoa. De dichter is er tijdens zijn korte leven in geslaagd zich als auteur op te splitsen in drie andere schrijvers. Hij bedacht ze met de namen Albert Caeiro, Ricardo Reis en Álvaro de Campos. Allemaal Pessoa's dus. Een standbeeld voor alle vier op het Flageyplein zou men uiteraard van het goede te veel vinden. En wat moeten we denken van Pessoa's laatste woorden? Hij fluisterde: "Geef me mijn bril" en zal ongetwijfeld daarbij aan Goethes "Mehr Licht" gedacht hebben.

Het standbeeld van Fernando Pessoa is van de Portugese beeldhouwster Irene Vilar. Wie het vernieuwde Flageyplein bezoekt, kan er niet naast of over kijken. En Fernando's bril, die staat recht op zijn neus. Maar gun aan de overkant Tijl en Nele ook eventjes een tedere blik.