Minimumbezetting bij staking is nachtmerrie van veiligheidskorps

Officieel vallen de veiligheid en het transport van gevangenen in het Justitiepaleis onder de bevoegdheid van de lokale politie. Toch creëerde de federale overheid in 2003 een afzonderlijk korps dat zich voortaan met deze taken zou bezighouden: het veiligheidskorps.

In tegenstelling tot de lokale politie hangt dit korps af van de federale overheidsdienst Justitie, en hebben de agenten een ambtenarenstatuut. Dat kan leiden tot een potentieel grote knoeiboel.

Woensdag 14 april. Voor de Brusselse correctionele rechtbank vindt een proces plaats tegen een twintigtal Indiase mensensmokkelaars, die een jaar lang 150 jonge Indiase mannen van het subcontinent naar West-Europa en Groot-Brittannië gesmokkeld hebben. Voor grof geld: een overtocht over het Kanaal kost gemakkelijk tot drieduizend euro.

Na twee uur is het proces nog altijd niet van start gegaan. Normaal ook: zeven verdachten die in de catacomben van het Justitiepaleis in een provisoire cel wachten op hun proces, kunnen niet naar de zittingszaal gebracht worden. Te weinig agenten beschikbaar. De overbrenging naar de zittingszalen, dat is een taak van het veiligheidskorps. De wet schrijft voor dat, als er te weinig veiligheidskorpsagenten voorradig zijn, 'gewone' politiemensen, uit de lokale politiezone, worden opgevorderd om het transport en de bewaking van de gevangenen in het Justitiepaleis te verzekeren. Substituut Tim De Wolf probeert die politiemensen van de lokale zone Brussel-Elsene op te vorderen, maar slaagt daar niet in. "Ik kan zelfs de bevoegde politiecommissaris, die in het gebouw zou moeten zijn, niet bereiken," zegt de procureur. "Men zegt mij dat hij druk bezig is."

Paars
Bovenstaand verhaal is waargebeurd, en erger: het legt een dieperliggend probleem bloot waarmee Justitie en politie in Brussel dezer dagen te maken hebben.

Wettelijk gezien is het transport en de begeleiding van gevangenen in de rechtbank een taak van de lokale politiezone. Maar omdat de lokale politie vaak om mensen verlegen zit, werd er in 2003 beslist een speciaal korps op te richten dat zich met deze taken zou bezighouden: het veiligheidskorps. Maar dat veiligheidskorps is geen onderdeel van de politie zelf, maar van de federale overheidsdienst (FOD) Justitie, onder de verantwoordelijkheid van de bevoegde minister. En: de mensen van het veiligheidskorps hebben geen politioneel statuut, maar zijn ambtenaren.

In de begindagen - het land bloeit onder Paars - wordt er flink gerekruteerd: eerst ex-militairen, later mensen uit het gevangeniswezen, zoals cipiers. In heel België komen er 370 mensen, in Brussel alleen al honderd. Want het is de hoofdstad, en ja, het Justitiepaleis is in meer dan een opzicht een buitenbeentje. De drukste rechtbank van het land, zeg maar.

Maar er schuilt een addertje onder het gerechtsgras, een potentieel gevaarlijke slang zelfs. Want: het veiligheidskorps, dat zijn ambtenaren, en in tegenstelling tot politiemensen zijn ambtenaren niet verplicht tot een minimumdienstverlening als ze staken. Politiemensen zijn ook maar mensen en 'gewone' werknemers, wat wil zeggen dat zij zoals eenieder in dit land het recht hebben om te staken. Alleen: ze zijn belast met veiligheid en ordehandhaving in de maatschappij, dus als ze staken, zijn ze verplicht tot een minimumbezetting: een bepaald deel staakt, maar de orde en veiligheid moeten wel gegarandeerd blijven.

Het veiligheidskorps kent die verplichting niet, net als de cipiers in de Belgische (en in ons verhaal, de Brusselse) gevangenissen. Als zij staken, dan staken ze ook, en schrijft de wet voor dat hun taken worden overgenomen door de lokale politiezone - die structureel onderbemand is. Het veiligheidskorps en de Brusselse cipiers staken nogal vaak, en dus wordt de lokale politie dat ook beu.

Nu wil het verhaal dat, wanneer er in de hoofdstad een fait divers gebeurt - een politiepatrouille wordt met een kalasjnikov beschoten, zoiets -, de politie het welletjes vindt en eveneens een nationale stakingsaanzegging indient. Geen probleem voor de veiligheid, want er is een minimumbezetting. Maar stel dat op dat eigenste moment het veiligheidskorps ook staakt of wil staken, en dat - waarom ook niet? - de cipiers in de gevangenissen meedoen, want actuele gebeurtenissen leven ook in een gevangenis. Dan moet de lokale politiezone, die dus op minimumbezetting draait, ook nog eens de orde en overbrenging van gevangenen binnen het Justitiepaleis garanderen. Want de mensen die daar staken, zijn niet verplicht om voor een minimumbezetting te zorgen.

Er bestaan varianten op dit thema. Iemand die voor de raadkamer moet verschijnen en door een staking verhinderd wordt, kan, als de staking lang aanhoudt, na vijf dagen alweer vrijgelaten worden. In principe moeten de drie hierboven beschreven diensten niet tegelijk staken, maar volstaat het al als de cipiers én de politie samen staken, of het veiligheidskorps én de politie. Als alleen de cipiers en het veiligheidskorps staken, dan kan de politie nipt overnemen. Maar dan komt er heibel van, en groeit het wantrouwen tussen de diensten alleen maar. En dan krijg je anekdotes zoals met de Indiase mensensmokkelaars in het begin van het verhaal: de politie zegt foert. Of is niet bereikbaar.

Blokkeren
Voor wie denkt dat dit sciencefiction is: bovenstaand scenario is reëel, en wordt erkend door een betrouwbare bron dicht bij het veiligheidskorps. Daar wordt naar verluidt rekening gehouden met een dergelijk scenario. Er is een dikke maand geleden trouwens gestaakt binnen het veiligheidskorps, net op het moment dat de stakingsaanzegging van de politie ingediend was ten gevolge van een schiet­incident in Laken. "Elke schakel kan de boel blokkeren." En: "Voor het minste wordt er tegenwoordig gestaakt," zegt onze bron.

En dan zijn er tijdens die laatste staking van het veiligheidskorps ook nog eens bevelen om toch te werken, genegeerd. Want men kan niet verplicht worden te werken, zelfs buiten de stakingsaanzegging, is de logica daar.

De jongste staking bij het korps dateert van maart. Een van de terugkerende redenen is de onderbemanning van het korps: van de honderd mensen zijn er momenteel maar 69, en dit probleem is structureel, men is nog nooit aan de volle honderd geraakt.

Volgens Gino Hoppe van de vakbond ACOD was de laatste staking inderdaad te wijten aan personeelstekort. "Er werd niet voldaan aan de belofte om extra mensen aan te trekken." Van een minimumbezetting kan volgens de vakbond dan ook geen sprake zijn. "We hebben vorige week zelfs nog een protocol ondertekend dat we absoluut niet pleiten voor een minimumbezetting. Wel willen we bepaalde timingen respecteren, zoals de stakingsaanzegging. Maar een minimumdienstverlening? Dat is van de kaart geveegd." De vakbondsman zegt ook dat spontane acties mogelijk moeten blijven. Ook het ACV zit op die lijn.

Extra geld
Volgens de woordvoerder van de FOD Justitie is er van de invoering van een minimumbezetting inderdaad geen sprake, ook niet in de toekomst. "Het probleem is dat er te weinig mensen zijn." Dit jaar nog wil de FOD meer mensen aantrekken. Volgens Justitie worden er ook gesprekken met de lokale politie aangeknoopt om de efficiëntie te verhogen, en wordt er voor vers geld gezorgd in 2010. Wel zou de organisatie van de veiligheidskorpsen op provinciaal niveau geregeld worden tegen november, en niet meer op het niveau van de lokale politiezone. Wat dat voor Brussel inhoudt, is nog niet duidelijk. "Tezamen met de aanwerving van extra mensen en het extra geld dat Brussel-Elsene heeft gekregen, moet dit volstaan. De lokale zone blijft wel de eindverantwoordelijkheid voor de veiligheid dragen."

Over een grote hervorming die de werking van het veiligheidskorps zou vergemakkelijken of een duidelijker statuut zou geven, is in de nabije toekomst geen sprake.