MIVB gaat niet in beroep tegen hoofddoekenvonnis

Krijgen we binnenkort vrouwelijke buschauffeurs met een hoofddoek? Of een MIVB-loketbediende met een sikh-tulband? Nu de MIVB veroordeeld is wegens discriminatie, dringt een beslissing over de neutraliteit zich op. Het beheerscomité van de MIVB heeft zopas beslist om geen beroep aan te tekenen. Daarmee lijkt de weg open te staan voor de afschaffing van het hoofddoekenverbod. De regeringscommissaris kan wel nog roet in het eten gooien.

De zaak gaat terug tot december 2015. Een vrouw met hoofddoek solliciteert via een interimkantoor bij de MIVB. In januari 2016 doet ze dat opnieuw. Twee keer wordt haar de job geweigerd omdat het annex van het arbeidsreglement van de MIVB geen tekens van godsdienstige, politieke of filosofische levensovertuiging toelaat. De MIVB hanteert de strikte neutraliteit.

Een dubbele discriminatie, oordeelt de arbeidsrechtbank begin mei van dit jaar. Niet alleen is het verbod op het dragen van een hoofddoek niet in verhouding tot het beoogde doel, namelijk de neutraliteit garanderen van de openbaarvervoermaatschappij, er is op de koop toe ook sprake van genderdiscriminatie. Mannelijke moslims bij de MIVB mogen wél hun baard laten staan. Dus is de vrouwelijke moslima benadeeld.

Een uitspraak die zelfs Unia, die de zaak aanhangig heeft gemaakt, verrast. Unia-Directeur Patrick Charlier gaf enkele dagen na het vonnis in een krant toe dat het als het over de hoofddoek gaat, de uitspraak van een rechter nooit echt te voorspellen is.

Neutraliteitsregel

De MIVB moet nu 51.000 euro betalen. Belangrijker nog: de MIVB moet beslissen of ze in beroep gaat en al dan niet de neutraliteitsregel laat varen. De zaak verdeelt de Brusselse politiek tot in het diepst van haar geledingen. Daarbij komt dat de MIVB zich zwaar aangevallen voelt door het arrest. Het is al jaren een van de meest diverse ondernemingen in Brussel. Dan voor discriminatie veroordeeld worden, komt hard aan.

Vorige week dinsdag kwam het beheerscomité van de MIVB samen om een standpunt in te nemen. Maar de leden van het beheerscomité, dat politiek is samengesteld, zijn er niet uitgeraakt. De beslissing is verdaagd en maandagavond staat de kwestie opnieuw op de agenda, verneemt BRUZZ. Daar is beslist om niet in beroep te gaan.

Er zijn grosso modo drie standpunten. Voor meerderheidspartij Défi staat neutraliteit voorop. Dus moet er sowieso beroep worden aangetekend en kan het arbeidsreglement niet worden versoepeld. Het is een logisch standpunt van Défi. De partij wil in het federaal parlement de laïcité in de grondwet krijgen, naar Frans voorbeeld.

Socialisten en groenen vinden dat de MIVB zich moet neerleggen bij de uitspraak. Ecolo hanteert het principe van de ‘inclusieve neutraliteit’. Niet wat zich op het hoofd van de werknemer bevindt is van tel om de neutraliteit te bepalen, maar wel hoe de werknemer van de overheidsdienst omgaat met de burger.

Ook bij socialisten van One.brussels/Vooruit vinden ze dat het welletjes is geweest met het hoofddoekverbod bij de MIVB. Er wordt ook verwezen naar Actiris, dat eerder al een gelijkaardig vonnis moest slikken. Actiris besliste toen, in 2015, niet in beroep te gaan en religieuze en politieke tekens voortaan toe te laten bij het personeel. Dat heeft tot nu toe niet tot noemenswaardige problemen geleid.

En dan is er Open VLD, en de MIVB zelf. Die vinden dat er sowieso in beroep moet worden gegaan. CEO Brieuc de Meeûs vindt dat de openbaarvervoermaatschappij haar rechten moet vrijwaren. Open VLD volgt de MIVB hierin. Over het behoud van het hoofddoekverbod zijn Open VLD en de MIVB op zich minder stellig. Het is een discussie die ook na het beroep gevoerd kan worden.

De Brusselse meerderheid is dus diep verdeeld. Een belangrijke nuance is nog dat ook niet iedereen binnen de PS op één lijn zit. Binnen het beheerscomité vindt de PS dat er geen beroep moet worden aangetekend. In de Brusselse regering zou minister-president Rudi Vervoort (PS) daar anders over denken.

Regeringscrisis

Het verklaart waarom de Brusselse meerderheid de zaak liefst door de MIVB laat uitklaren. Anders zou dat tot een regeringscrisis kunnen leiden, met PS, Défi en Open VLD eerder tegen de afschaffing van het hoofddoekverbod, en Ecolo, Groen en One.brussels/Vooruit voor de afschaffing ervan.

De kans is niet ondenkbaar dat het toch op het bord komt van de Brusselse regering. Een van de twee regeringscommissarissen is van Open VLD. Hij kan een procedure opstarten voor niet-naleving van de beheersovereenkomst, waardoor de Brusselse regering er zich over moet buigen. Hij heeft hiervoor de tijd tot donderdag. Sowieso moet de MIVB ten laatste eind juni beslissen.

De vraag is natuurlijk waarom de zaak de politiek zo verdeelt. De Brusselse meerderheid heeft op vraag van Ecolo de kwestie besproken tijdens de regeringsonderhandelingen. Daar is toen geen oplossing uit de bus gekomen. Er is toen wel gezegd dat gekeken moet worden naar de gerechtelijke uitspraken. Zo een is er nu.

Anderzijds, als Ecolo en One.brussels/Vooruit toch zo stellig zijn over de legitimiteit van het vonnis van de arbeidsrechtbank, waarom dan geen uitspraak in beroep afwachten? Misschien wel hierom: rechters hebben, zo toont de geschiedenis, geen eensluidend antwoord. Het Grondwettelijk Hof heeft bijvoorbeeld nog niet zo lang geleden beslist dat het hoofddoekverbod in het onderwijs gerechtvaardigd is. Het risico bestaat wel degelijk dat een beroepsrechter een ander vonnis velt.

In politiek-filosofische termen wordt vaak verwezen naar het Franse en het Angelsaksische model die hier met elkaar botsen: het Franse, waarbij de laïcité voorop staat, en het Angelsaksische, meer multiculturele model, waarbij gemeenschappen los van de staat hun religieuze identiteit moeten mogen beleven.

Bij de voorstanders van dat Franse model horen, behalve Défi en een deel van PS en Open VLD, ook de MR en N-VA. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez kondigde aan dat zijn partij in alle parlementen wetsvoorstellen zal indienen om de zaak te beslechten.

Dus ongetwijfeld zal de neutraliteit, of die nu inclusief of exclusief is, ook na de MIVB-zaak de Brusselse politiek nog even bezighouden.

Johan Leman over de hoofddoek: ‘Laten we niet te dogmatisch zijn’

De hoofddoekenkwestie? Johan Leman, voorzitter van Foyer, kreeg er, als toenmalige directeur voor het Centrum voor Gelijkheid van Kansen genoeg mee te maken. Hij pleit voor pragmatiek. “Brussel is een diverse stad. De MIVB mag dat gerust uitstralen.”

Hoofddoek of niet, het is een vraag die de politiek al lang bezighoudt. Maar houdt het ook de Brusselaar bezig? Leman denkt van niet. “Dat de kwestie geregeld opduikt, komt omdat we van de natiestaat naar een geglobaliseerde wereld aan het evolueren zijn. Dan is het logisch dat er vragen bij worden gesteld en dat het de politiek bezighoudt. Maar ligt de Brusselaar er wakker van? Die heeft zich daar grotendeels mee verzoend. Als je in elke hoofddoek een symbool zou zien, zou je hier, denk ik, doodongelukkig worden.”

Hij vindt alvast dat de politieke discussie hierover niet te dogmatisch mag verlopen. “Dat maakt elke dialoog onmogelijk,” zegt hij. “Laten we het praktisch bekijken. Uiteindelijk moet er een politiek compromis bereikt worden.”

Om eruit te raken, doet Leman zelf een voorstel. “Bij het bepalen van een uniform moet je naar twee zaken kijken: herkenbaarheid en het verwachtingspatroon. Van een rechter verwacht je dat hij neutraal oordeelt. Van iemand die een vluchteling ondervraagt in zijn asielprocedure ook. Het is logisch dat daar een neutrale kledij bij hoort. Maar van een trambestuurder? Daarvan verwacht je dat hij of zij op tijd rijdt, en de rode lichten niet negeert.”

Leman gaat nog een stapje verder. “Er wordt vaak verwezen naar het Franse of het Angelsaksische model, maar laten we hier gewoon Brussels zijn. Brussel is een superdiverse stad. De MIVB mag dat ook uitstralen. Een uniform waarbij keppeltje, tulband of hoofddoek geïntegreerd zijn, en waarbij wie wil dat kan dragen, kan toch geen enkel probleem zijn? Het sluit sowieso meer aan bij de Brusselse realiteit.”