Moslimbegrafenissen in de lift: richting Mekka en in maagdelijke grond

Steeds meer moslims kiezen ervoor om hun overleden dierbaren in Brussel te begraven. De afgelopen tien jaar is het aantal begrafenissen op de multiconfessionele begraafplaats in Evere verdubbeld. Die begraafplaats geeft gehoor aan de religieuze voorschriften van moslims, joden en orthodoxen. “Ruim tien jaar geleden werden moslims nauwelijks begraven in Brussel, omdat dat simpelweg niet kon. Nu is dat heel anders.”

Ludo Beckers is sinds de oprichting in 2002 directeur van de begraafplaats. "Ik ben psycholoog van opleiding, en heb lang met kinderen gewerkt. Nu werk ik aan de andere kant van het leven," glimlacht hij. Hij ontvangt ons aan de ingang van de begraafplaats van Schaarbeek, op de gemeentegrond van Evere. De begraafplaats is ongeveer 28 hectare groot. Het voorste gedeelte wordt al zestig jaar gebruikt als reguliere begraafplaats, op het achterste gedeelte werd de multiconfessionele begraafplaats opgericht. Elf gemeentes zijn aangesloten bij de Intercommunale voor Teraardebestelling, zoals de begraafplaats voluit heet.

Beckers stapt in zijn auto, en rijdt stapvoets naar het achterste gedeelte van de begraafplaats, die voor zo'n vijfennegentig procent wordt gebruikt voor moslims, voor vier procent door orthodoxen, en voor één procent door joden. "De joden hebben nog een grote begraafplaats in Kraainem, en kiezen er vaak voor om daar begraven te worden. Dan kunnen ze het ook zelf beheren: de synagoge oordeelt bijvoorbeeld of de overledene wel echt een jood is. Iemand die getrouwd is met een jood komt er niet op."

In Evere kan iedereen terecht, zegt Beckers. "Er liggen ook een paar terroristen. Dat is voor mij geen enkel bezwaar. Dat iemand barbaarse daden heeft verricht, betekent toch niet dat we hem of haar ook na zijn dood barbaars moeten behandelen?"

Repatriëring
De begraafplaats werd zo’n vijftien jaar geleden opgericht om tegemoet te komen aan de tradities van mensen met verschillende geloofsovertuigingen. Voordat de begraafplaats werd opgericht, lieten veel moslims hun dierbaren begraven in het land van herkomst; Marokko, Turkije of Tunesië. "Voor die tijd lieten alleen bekeerde moslims lieten zich in België begraven," zegt Merriem Meknassi van islamitische uitvaartondernemer Pompes Funèbres Islamiques de Belgique. "Voor moslims die zich volgens de traditionele gebruiken wilden begraven, waren er geen mogelijkheden. De huidige generatie kiest er minder vaak voor om de overledene te repatriëren."

Volgens Beckers is dat een goede zaak. "Het is belangrijk dat de overledene wordt begraven waar hij vandaan komt, zodat vrienden en familie het graf kunnen bezoeken om hem of haar te herdenken. Veel moslims zijn al meerdere generaties in Brussel. Als ze naar Marokko gaan, zijn ze daar een vreemde."

Beckers wandelt verder over de het perceel voor de moslims, waar de meeste graven sober zijn ingericht. "Teveel geld uitgeven aan het graf, vinden moslims een verknoeiing; het is beter om het aan de behoeftigen te geven die het nog nodig hebben in het leven," zegt hij.

Richting Mekka
De begraafplaats verschilt op een aantal manieren van de traditionele Belgische begraafplaatsen. "De graven zijn zo ingericht dat de overledene het gezicht richting Mekka kan worden begraven." Ook is de grond maagdelijk, dat wil zeggen: niet eerder gebruikt voor concessies. Die zaken zijn op traditionele Belgische begraafplaatsen niet altijd mogelijk.

Ook houdt Beckers rekening met het tijdstip waarop moslims de overledene begraven. "Moslims begraven de doden na het middaggebed Dorh," zegt Beckers. "Voor veel begraafplaatsen is dat al heel lastig, omdat er dan te weinig tijd is voor de ceremonie, als ze sluiten om 16 uur."

Zonder kist
Toch kan de multiconfessionele begraafplaats moslims niet alles bieden wat de traditie voorschrijft. Moslims begraven hun overleden dierbaren het liefst in een lijkwade in plaats van in een kist, "om zo dicht mogelijk bij de aarde te zijn," zegt Beckers. Een kist is voor moslims ook helemaal niet nodig. "Als een moslim overlijdt, wordt hij binnen 24 uur begraven, waardoor een kist, die geur tegenhoudt, niet nodig is. Dat is heel anders bij katholieken, die een dode soms wel een week opbaren," legt Beckers uit.

Begrafenissen zonder kist zijn op dit moment in Evere nog niet mogelijk. "In Vlaanderen bestaat er al jaren een decreet dat begrafenissen zonder kist toestaat, in Brussel is de ordonnantie goedgekeurd, maar nog niet van toepassing."

Beckers rijdt terug naar de ingang van de begraafplaats. Onderweg wijst Beckers naar een goed onderhouden grasveld: een perceel dat nog niet is gebruikt: ruimte genoeg om uit te breiden. "Overal zie je het aantal teraardebestellingen dalen," zegt Beckers. "Steeds meer mensen kiezen voor crematie, of voor een concessie van maximaal vijf jaar. Maar het aantal moslims dat kiest voor een begrafenis in Brussel, zal blijven stijgen."