Moslimjongeren verzetten zich tegen extremistisch beeld dat van hen leeft

Steeds meer Brusselse moslims radicaliseren en keren de Belgische samenleving de rug toe. Dat was de teneur van een artikel in Le Soir, op basis van de doctoraatsstudie van de ULB-sociologe Leïla El Bachiri. Klopt dat? BDW ging in Molenbeek en Brussel-centrum het gesprek aan met Brusselse moslimjongeren en jeugdwerkers. “De Europese islam krijgt steeds duidelijker vorm.”

D e sociologe Leïla El Bachiri doctoreerde onlangs aan de ULB. Volgens El Bachiri zouden Brusselse moslimjongeren van de tweede en derde generatie een hernieuwde interesse voor de islam tonen, en in het bijzonder voor nieuwe strekkingen zoals het neosalafisme en de moslimbroederschap.

Radicaliseren de moslimjongeren? En wat is de precieze omvang van het fenomeen? Op die vragen moest El Bachiri het antwoord schuldig blijven - cijfers over het aantal aanhangers van de nieuwe strekkingen binnen de islam zijn niet voorhanden. Ook over het feit of dit fenomeen een bedreiging vormt voor de integratie van de jongeren, laat de sociologe zich niet uit. Waar komt dan de conclusie vandaan dat steeds meer Brusselse moslimjongeren hun heil zoeken in een radicale vorm van de islam en de samenleving de rug toekeren, zoals in sommige kranten te lezen was? "Wij willen gewoon onze godsdienst beleven, net als jullie," zegt de 25-jarige Mohamed. Met zijn masterdiploma en zijn modieu­ze brilletje beantwoordt hij niet meteen aan het beeld dat velen hebben van een moslimfundamentalist. Toch draagt hij sinds een paar jaar een baard en broeken met korte pijpen, de uiterlijke kenmerken van de neosalafiet. Nochtans voelt Mohamed zich helemaal niet buitengesloten uit de samenleving. Hij werkt en is onlangs met Khadija getrouwd. Het hoogopgeleide koppel, uit liefde jong getrouwd, hoopt nu naar het buitenland te emigreren, waar Khadija wil doctoreren.

Meer en meer jongeren als Mohamed verdiepen zich in de islam. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat ze slaafs een ideo­logie volgen. Dat veel jongeren de islam nu ontdekken, heeft ermee te maken dat ze op zoek zijn naar een synthese van hun geloof en hun Belgische leefwereld, stelt Ibrahim. De energieke 21-jarige leerde als kind weinig over de islam en werd nieuwsgierig naar zijn afkomst, naar eigen zeggen door de grote media-aandacht voor de islam. "Mijn ouders komen uit een klein dorpje in het oosten van Marokko. De islam die ik van mijn ouders meekreeg, was sterk doordrongen van de mentaliteit van hun dorp en van bijgeloof. Dus ben ik zelf op onderzoek gegaan."

Voor Ibrahim is het juist een rijkdom om te kunnen putten uit de waarden van de samenleving waarin hij opgegroeid is, en uit de cultuur/het waardesysteem van zijn ouders.

Naar het paradijs
De 45-jarige Younès Chikri is verbonden aan de moskee Hamza in Brussel-stad en organiseert er activiteiten voor jongeren. Vorig jaar trok hij met tachtig jongeren naar Mekka. "Wat is er mis mee dat deze jongeren hun godsdienst beter willen leren kennen?" vraagt hij zich af.

De moskee Hamza is een van de oudste moskeeën van Brussel en was zelfs al actief vóór de 'Grote' Moskee in het Jubelpark. Ze bereikt een heel ruime groep moslims. "Wij proberen een correct beeld van de islam mee te geven, in overeenstemming met de waarden van de Belgische samenleving." Dat dat geen sinecure is, moet Chikri beamen. "De moskee ontvangt geen enkele vorm van subsidie of steun. Maar waar moeten onze jongeren anders leren dat ze goed moeten studeren, hun verantwoordelijkheid als burgers moeten nemen en een bijdrage leveren aan de samenleving?"

Verantwoordelijkheid nemen en moslim zijn vormen overigens helemaal geen tegenstelling. Het laatste kan juist helpen om een plaats in de Belgische samenleving te vinden, benadrukt islamleerkracht Fatima Bouchataoui. "Mij heeft de islam geholpen om me te ontplooien en een evenwicht te vinden tussen de Belgische samenleving en de cultuur die ik van huis uit heb meegekregen. Een simpel voorbeeld: stiptheid. Die zit er in de Belgische cultuur ingebakken, maar ook de Koran zegt dat je gemaakte afspraken moet respecteren en dat je op tijd moet komen. En zo zijn er wel meer eigenschappen die in de Koran staan en op de Belgische samenleving van toepassing zijn. Wij moslims zeggen soms lachend dat als de Belgen moslims waren, ze allemaal in het paradijs terechtkwamen."

Helaas krijgen moslimjongeren al te vaak het gevoel dat ze voor een keuze gesteld worden, vindt Fatima Bouchataoui. Ze moeten Belg of moslim zijn, terwijl twee culturen hebben juist een verrijking kan zijn. Sommige jongeren reageren op deze schizofrene situatie door zich enkel nog met de islam bezig te houden, vooral als ze geen uitweg meer zien, bijvoorbeeld als ze laaggeschoold zijn en geen werk vinden. Bouchataoui benadrukt dat het hier om een extreem kleine minderheid gaat.

Wat wel veel voorkomt, zijn moslimjongeren die proberen terug te keren naar de 'ware islam', die - onafhankelijk van wat hun ouders hen overgeleverd hebben - volgens de islamitische regels proberen te leven. Een voorbeeld is het verbod op voorhuwelijkse seks, een trend die momenteel bij veel jonge moslims terug te vinden is, maar net zo goed bij sommige christelijke jongeren. Verder is het onder gelovige moslima's gebruikelijk om een hoofddoek te dragen, wat hen niet belet verder te studeren en een succesvolle carrière uit te bouwen. Dat bewijst ook Fatima Zibouh.

De dertigjarige Zibouh komt uit Molenbeek en doctoreert aan de universiteit van Luik over de cultuur van Marokkaanse jongeren van de tweede en derde generatie. "Wij voelen ons al lang geen migranten meer, maar geboren en getogen Belgen die de islam als godsdienst hebben. Dat zie je ook aan de Europese islam die steeds duidelijker vorm krijgt, een synthese van de Europese waarden en het waardesysteem van de islam. Jammer genoeg worden wij door de Belgische samenleving nog steeds niet als volwaardige burgers geaccepteerd. Dit terwijl de Belgische moslims heel veel tot deze maatschappij bijdragen, of het nu economisch, intellectueel of artistiek is."

Ook Zibouhs vriendin Malika Aberkan draagt een hoofddoek en noemt zichzelf een overtuigd feministe. Meertalig, hoogopgeleid, op en top Brusselse én wereldburger, het beantwoordt niet aan het beeld dat de meesten van Brusselse moslima's hebben. Deze zelfbewuste jonge vrouwen lijden onder de vele vooroordelen, van hun geloofsgenoten én van de Belgen. Zibouh: "Vaak heb ik het gevoel dat ik een strijd 'op twee fronten' aan het voeren ben: binnen de moslimgemeenschap - om duidelijk te maken dat zelfbewuste vrouwen hun plaats binnen de islam hebben - en binnen de Belgische samenleving, waar vrouwen met een hoofddoek lang nog altijd niet voor vol aangezien worden."