Nieuw in de Nederlandstalige bibliotheek: Trefwoord 'Ukkel'

Het leven, waar dan ook, is een gesukkel, schreef Jan Van Nijlen. Toch hoeft u voor een vraag over Ukkel niet langer te sukkelen. Jan Vissers helpt u gratis verder.

Jan Vissers, een moraalwetenschapper uit Nieuwrode, had nog maar net getekend om in de bibliotheek van Ukkel te komen werken, toen een ongeluk hem maandenlang aan het bed kluisterde. Ukkel zou hij voorlopig alleen vir­tueel leren kennen.
Na twee jaar is zijn vergaarde kennis een heuse databank geworden, gedeeltelijk online op de website van de biblio­theek. Een lokmiddel, want in de échte databank steken meer dan drieduizend documenten die om redenen van privacy en auteursrechten niet online kunnen. Uittreksels uit boeken, tijdschriften en kranten, brieven, foto's, filmpjes: "Het is een beetje uit de hand gelopen."

"Als mijn Word-bestanden groter dan 214 pagina's werden, dan crashte mijn computer. Daarom ben ik gaan werken met het programma Biblius, een tip van Peter Van den Broeck van Bibliotheek- en Archiefgids, van wie ik les krijg aan de bibliotheekavondschool."
Dankzij Biblius kan de Ukkel-databank op verschillende manieren doorzocht worden. We mogen even meekijken in de trefwoordenlijst: statistiek crematie 1933, steak, steenbakkerijen... Ook bizar is een trefwoord: "La Dernière Heure is een goede bron... Soms twijfel ik of iets het trefwoord 'bizar' moet krijgen, omdat het zo pijnlijk is."

Hoe zoekt een moderne speurneus? "Meestal begin ik systematisch te zoeken, maar dat verzandt al snel." De surfer trok meermaals zijn ogen open: "Op de site van de Koninklijke Bibliotheek van Nederland staan Nederlandse kranten van 1910 tot 1945 gedigitaliseerd. Daarin komt de zoekterm 'Ukkel' zoveel voor dat ik denk dat er een correspondent in Ukkel gewoond moet hebben. En nee, er komt geen Ukkel voor in Nederland, al is er wel een Ukkelstraat in Eindhoven." Zo bericht NRC Handelsblad over Rex en Vlaams-nationalisten die betogen in Ukkel, of is er die reclame voor wonderpillen uit 1912 in de krant Het Centrum: "Een charlatanachtig getuigenis van een man uit Ukkel - ze moeten de naam grappig gevonden hebben: Zijne vreezen zijn verdwenen, de pink Pillen hebben hem genezen." Ook de websites van de DNBL, de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren, Google Books of La Tribune de Bruxelles bezoekt Vissers regelmatig.

Acacia's
Er kan in Ukkel geen mus van het dak vallen of het heeft betekenis voor Jan Vissers. "Neem ik álles op? Mja, zo breed mogelijk gaan is de bedoeling, maar misschien moet ik vroeg of laat afbakenen... Soms is het verband nogal ver te zoeken, zoals de erfgenamen van Rubens die een stuk grond van hem verkochten in de 'Kamer van Ukkel'. Ik moet nog eens opzoeken wat of waar dat precies was. Sportuitslagen neem ik dan weer niet op." Hoewel, Vissers weet wel uit het hoofd te citeren "dat het wereldrecord hoogspringen in 1928 in Ukkel werd gevestigd door de Nederlandse Lien Gisolf."

Hij denkt na. "Maar toen ik op een persoon stuitte die verheerlijkt wordt op fascistische websites, heb ik censuur toegepast, daar ben ik toch voorzichtig mee. Maar de eerste gele en blauwe parkiet werden in Ukkel gekweekt, wist je dat? Hier op het D'Arezzoplein wonen overigens de nakomelingen van de losgelaten grasparkieten van de Meli op de Heizel."

Charles Baudelaire, Jan Van Nijlen, Aster Berkhof, Charles De Coster zijn gelinkt aan Ukkel - soms is dat algemeen bekend, soms niet. Ukkel fungeerde als filmdecor in de Holly­woodfilm The nun's story uit 1959 met Audrey Hepburn, gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de Vlaamse zuster Marie-Louise 'Malou' Habets. Maar ook het recente Unspoken van Fien Troch is gefilmd in een huis op de Montjoie­laan. Dat de roman De tranen der acacia's (1949) van W.F. Hermans zich deels in Brussel en Ukkel afspeelt, wist Vissers ook te onderbouwen: "In een tijdschrift over Hermans staat dat hij kort voor de oorlog en ook na de bevrijding bij vrienden van zijn ouders in Ukkel heeft gelogeerd. En in 1976, op wandel in Ukkel met zijn vriend Freddy de Vree voor een BRT 3-uitzending, beklaagde hij zich over de mooie huizen die ze afgebroken hadden op het Marlowplein. Volgens mij liet Hermans zich zelfs inspireren door Jean-Ovide Decroly, de beroemde pedagoog en psycholoog, die vanaf 1910 tot aan zijn dood in Ukkel woonde. Was de villa-school Villa des Acacias niet van Decroly? Maar misschien ben ik nu te associatief..."

Christie's
Is Vissers nu een Ukkel-fan geworden? "Ik ben een Brussel-fan. Vroeger was ik nog nooit in Ukkel geweest, behalve in het Museum Van Buuren. Ik ben op stap in Ukkel ook ronduit lelijke dingen tegengekomen, terwijl ik het idee had dat Ukkel overal mooi was."

"Ja, ik heb nog plannen," zegt Vissers na eerst een lijstje to do's opgesomd te hebben. "In Google Maps links leggen, de oude exemplaren van De Hoorn en Ucclensia opnemen. En ik ben nu eenmaal geen Ukkelaar: ik wil de informatie toetsen aan mensen met veel Ukkel-bagage."
"En dan zijn er namen die mij intrigeren. Kunstverzamelaar M. Van Gelder - Michel of Michael, daar ben ik niet uit - woonde in het kasteel De Zeecrabbe. Bij Christie's vind je lijsten van opeenvolgende eigenaars van objecten, en zijn naam komt vaak voor. Of Patrick Peers, een nationale held die in de Ierse revolutie meevocht, en die hier op het Sint-Pieterscollege heeft gezeten. Er zou in de jaren 1920 ook een nudistenkamp in de bossen van Ukkel geweest zijn." Getuigen?