Nieuwe Brusselaars (2): Tina uit West-Afrika

Tina Agbemavor (49) kwam zes jaar geleden als vluchtelinge naar België. Ondertussen raakte ze dankzij "de goede Belgische zorgen" zo goed als ingeburgerd. Togo is echter nooit veraf. Op zondag danst en zingt ze tijdens de Togolese misviering in Oudergem. En op en rond de Zuidmarkt koopt ze typisch Afrikaanse gari, gombos en ignames.

Haar aankomst in België, die herinnert Tina zich nog als de dag van gisteren. "Het was 16 december en het sneeuwde. Ik had dat nog nooit gezien en was niet voorbereid op de vrieskou." Ze bracht haar eerste maanden op verschillende locaties door, eerst bij haar zus in Brussel, nadien is het asielcentrum van Fraipont.

Haar man was al een tijdje in België en kreeg net zijn gele kaart toen Tina toekwam. "Ik ging binnen in het asielcentrum, terwijl Antoine er weg kon en een appartement ging zoeken voor later."

"Ik was overweldigd door de zorg die ik het centrum kreeg," herinnert Tina zich. "Warme kleren, een bed, drie maaltijden per dag en zelfs een klein beetje zakgeld in het weekend! Mijn kamer deelde ik met enkele vrouwen uit Kameroen, Ghana en Togo, maar toch voelde ik me niet thuis. Ik heb de eerste weken veel gehuild."

Na vier maanden kreeg ook Tina een gele kaart en kon ze samen met haar man terecht in een appartement in Koekelberg. Hun kinderen Andy (toen 12) en Yvanna (toen 10) konden eindelijk overkomen uit Togo, via een vliegtuig van het Rode Kruis.

'Congolezen doen alsof België van hen is'
Tina kon in Koekelberg aan de slag als poetsvrouw. Haar kinderen lopen school in Jette. Toch wonen de meeste Togolezen volgens haar aan Madou in Sint-Joost, en komen er alsmaar meer bij. "Toen ik het eerste jaar bijvoorbeeld naar de markt aan Clemenceau ging, hoorde ik nergens Togolees. Nu duidelijk wel," zegt ze. "Niet alle Afrikanen in Brussel zijn Congolezen, zoals vaak gedacht wordt. Er is een groot verschil in mentaliteit. Congolezen zijn hier al veel langer, en doen soms alsof heel België van hen is. Ze spreken je ook consequent in Congolese talen aan. Moi, ça m'énerve."

Of ze wel eens in Matongé komt? "Liever niet, er zitten daar te veel bendes."

Tina hoeft ook helemaal niet naar de Congolese wijk te trekken op zoek naar spullen van het thuisfront. "Op de markt aan de slachthuizen en op en rond de Zuidmarkt vind ik alles wat ik zoek, zowel etenswaar als verzorgingsproducten. In kleine winkeltjes uitgebaat door Pakistanen koop ik gombos (zie foto, een plant om saus mee te maken), gari (op basis van maniok) en ignames (een wortelplant die gebakken wordt zoals frieten)."

Zingen en dansen in de kerk
Met haar drie broers en twee zussen in Brussel heeft Tina een nauwe band. De oudste zus woont nog altijd in Togo, en ze horen elkaar regelmatig via de telefoon. Sinds haar vertrek zes jaar geleden is ze niet meer teruggekeerd. Of ze dat ooit doet weet ze niet. "Maar af en toe zetten familie en vrienden heuse feesten op poten, en dan is de Togolese sfeer overduidelijk aanwezig. We maken muziek, dansen en genieten van lekker eten," lacht ze. "Sinds kort is er ook elke eerste zondag van de maand een katholieke misdienst volledig in het Togolees in de Sint-Juliaankerk in Oudergem, waar we zingen en dansen zoals in Togo."

Tina ontmoet in Brussel ook regelmatig Afrikanen uit de buurlanden. "In Koekelberg ken ik enkele Tsjadiërs, en iemand van de Ivoorkust. In Anderlecht wonen Nigeriaanse kennissen en in Schaarbeek heb ik een vriendin uit Kameroen."

Goede Belgische zorgen
De Togolese gemeenschap beperkt zich niet tot Brussel. Tina gaat regelmatig naar Antwerpen en Lubbeek waar ze vrienden en familie heeft wonen.

Ze spreekt zelf ook een beetje Nederlands. "Toen ik uit het vluchtelingencentrum kwam hebben mijn man en ik een inburgeringscursus gevolgd en een cursus Nederlands. De lerares was nogal streng en we raakten na een tijdje gedemotiveerd," betreurt ze. "Toen wist ik ook nog niet dat taal zo gevoelig lag in België. In de de hoofdstad van Togo spreken ze ofwel Frans, Mina of Ewe. Als je geen van die talen spreekt, verstaat niemand je. Iedereen past zich daar dus aan. Hier in België doen ze daar in elke regio zo moeilijk over."

Wat haar nog opvalt aan Brussel en België is het sociale vangnet. "In Togo is er heel wat armoede, maar als je geen werk hebt kan je niet gaan stempelen. Er zijn ook veel hooggeschoolden die geen werk vinden. Zo rijden mensen met een universitair diploma vaak rond als taxichauffeur omdat ze geen betere job vinden. Hier in België wordt goed voor iedereen gezorgd. Ik krijg nog altijd kippenvel als ik terugdenk aan de hulp die ik hier tijdens mijn eerste maanden heb gekregen."

:: West-Afrika in Brussel

• Officiële cijfers - Togo: 700, Guinea: 1.500, Ghana: 500, Ivoorkunst: 700, Kameroen: 2.050, ...

• Sfeer: Togolese misdienst in de Sint-Juliaankerk in Oudergem (elke eerste zondag van de maand)

• West-Afrikaanse specialiteiten: in de Pakistaanse winkeltjes in de buurt van het Zuidstation

Foto gombos: © FotoosVanRobin

Brusselnieuws.be reist de hele zomer de wereld rond ... in Brussel. Onze stad is immers meer dan ooit een bont lappendeken van minderheden uit de hele wereld. Elke week gaan we op zoek naar een gemeenschap die zich in recente tijden in Brussel heeft verankerd. Dit was aflevering 2: West-Afrika, de Togolezen.