Nieuwe Brusselaars (7): Aram uit Armenië

Aram is een geboren en getogen Brusselaar. Ondanks zijn Vlaamse moeder voelt hij zich in de eerste plaats Armeen. "Ik voel me ook wel Belg maar omdat ik er niet echt Belgisch uitzie, zien mensen me niet zo. Kennelijk mankeer ik iets om volwaardig Belg te zijn."

Terwijl hij eigenlijk moet blokken voor zijn tweede zit en de regen met bakken uit de lucht valt, maakt Aram even tijd om ons te ontmoeten op het Flageyplein. "Ik ben grotendeels opgegroeid in Elsene maar ondertussen zijn mijn ouders naar de Rand verhuisd. Zelf woon ik nu alleen in Sint-Joost," vertelt de 21-jarige student aan de Erasmushogeschool. "Voor mijn studies was het makkelijker om in de stad te zitten."

Het is mooi meegenomen dat die stad hem na aan het hart ligt. "Brussel is een echte melting pot. Er wonen mensen van over heel de wereld en van alle sociale lagen. Ik hou er ook van dat de mensen gewoon zichzelf zijn en niet moeten weten van schone schijn. Als je op iemands schoen trapt, mag je een middelvinger verwachten. Er is ook altijd iets te beleven."

Aram voelt zich vooral Armeniër maar is half Belg. "Mijn moeder is een echte Vlaamse. Zowel mijn eerste als mijn tweede vader (zo noemt Aram zijn stiefvader, red.) zijn Armenen. Als België tegen Armenië speelt in het voetbal, supporter ik voor Armenië. Maar ik ben ook niet droevig als België wint. Ik voel me ook wel Belg maar omdat ik er niet echt Belgisch uitzie, zien mensen me niet zo. Kennelijk mankeer ik iets om volwaardig Belg te zijn."

Armeense kleinkunst
Getekend door een verleden van genocide en discriminatie is de Armeense identiteit heel sterk. "Armeniërs zullen zich overal aanpassen aan het land waar ze terecht kunnen maar tegelijk waken ze over hun cultuur en tradities. Ataturk (vader van het moderne Turkije, red.) zou ooit gezegd hebben dat de echte genocide van de Armeniërs zich zou voltrekken als we onze taal en cultuur vergeten. In de huiskamers, ook bij ons, wordt er dan ook vooral Armeens gesproken. Ik heb die taal, met het geschrift, thuis geleerd. Ook mijn moeder spreekt Armeens, al van voor ze mijn vader kende trouwens. Ze is filologe en is dol op talen, zie je."

Behalve de taal mag ook de traditionele cultuur niet vergeten worden. "Zelfs de jongeren luisteren nog altijd naar traditionele Armeense muziek en volgen lessen Armeense dans. Zelf ben ik nogal een fan van wat je Armeense kleinkunst zou kunnen noemen."

Maar de traditie botst soms ook met de hedendaagse realiteit. Op het vlak van relaties bij voorbeeld. "Als je een partner vindt, wordt ook verwacht dat je ermee trouwt. Zelf vind ik dat achterhaald maar ik begrijp ook wel dat het belangrijk is om onze eigenheid en tradities te behouden. Probleem is dat wie het anders wil doen snel scheef bekeken wordt. En aangezien de Armeense gemeenschap vrij klein is, zijn mensen snel op de hoogte en hebben ze rap hun vooroordelen klaar."

Drie migratiegolven
Als het eindelijk is opgehouden met regenen neemt Aram ons mee naar de Armeense kerk in de Kindermansstraat. Daar zijn enkele vrouwen en kinderen druk bezig met opruimen en poetsen. De avond voordien is immers de hemelvaart van Maria gevierd. "Het geloof is heel belangrijk voor onze gemeenschap. Wie niet gelovig is, kan bijna geen Armeniër zijn. Ook in mijn familie, waar heel wat mensen communistische sympathieën hebben, worden de religieuze feesten gevierd." Ter illustratie steekt Aram een kaarsje aan.

Van de kerk gaat het naar het monument ter nagedachtenis van de Armeense genocide, even verderop. Die dramatische gebeurtenis in 1915 betekende het begin van de grootschalige Armeense diaspora. "Er wonen meer Armeniërs buiten dan binnen Armenië," weet Aram. In recente tijden zochten Armeniërs opnieuw massaal andere oorden op. "In de jaren 1980 was er een tweede Armeense migratiegolf. Toen is ook mijn vader van Turkije naar België gekomen. De meeste Armeniërs uit de eerste en tweede golf komen uit Turkije. Voortbouwend op een eeuwenoude ambachtstraditie werken ze hier als juwelier, architect of kunstenaar."

Ballen krabben
Tot op vandaag komen er Armeniërs naar ons land. "Sinds het uiteenvallen van de Sovjetunie is er sprake van een derde golf en die loopt door tot vandaag." Waar de oudere migranten het relatief ver schopten, hebben de nieuwere generaties het duidelijk moeilijker. "Zij komen meestal uit Armenië zelf of andere streken uit de voormalige Sovjetunie. Daar was de ambachtstraditie minder sterk. Daarnaast zijn hun diploma's hier amper iets waard. Sommigen zijn hier al tien jaar maar hebben nog altijd niet de juiste papieren. Dat vind ik niet kunnen. Armeniërs komen naar hier om te werken, niet om aan hun ballen te krabben."

Klein-Armenië in Sint-Joost
Hoewel de genocide plaats vond in het Ottomaanse rijk en de meeste Armeniërs Turkije ontvluchtten, wonen de meeste Armeniërs hier in Sint-Joost. Vlakbij de Turkse gemeenschap dus. "De genocide ligt ondertussen bijna een eeuw achter ons maar heeft nog altijd een impact op mijn generatie. Ik heb mijn Turkse achternaam enkele jaren terug bij voorbeeld veranderd naar een echte Armeense naam. Het is een manier om de geschiedenis te herkennen. Maar je zal mij geen Turkse vlag zien verbranden. Ik kan de Turken die ik vandaag ken ook niet haten om een gebeurtenis van zo lang geleden. Ik heb goeie Turkse vrienden en ben niet de enige. Veel Armeniërs spreken ook nog altijd Turks dus dat schept een band."

Overweegt Aram een terugkeer naar de roots? "Jammer genoeg ben ik nog maar twee keer in het beloofde land, want zo noemen wij Armenië, geweest. Ik ken mensen die teruggekeerd zijn. Het was even aanpassen maar achteraf hebben ze het zich niet beklaagd. Zelf weet ik het niet. Er is ginder nogal wat corruptie, de lonen zijn laag en recent liet de crisis zich ook serieus voelen."

Waar Aram ook woont, hij zal altijd en bijna overal ter wereld terecht kunnen bij Armeniërs "Als we naar het buitenland gaan is het om familie of vrienden te bezoeken in Engeland, Cyprus of Libanon. Ik zou het interview trouwens graag willen opdragen aan mijn oom in Engeland die pas onverwacht overleden is." Bij deze.

Armenië in Brussel

• Officieel wonen er een kleine 900 Armeniërs in Brussel. Vele anderen hebben de Belgische of Turkse nationaliteit.
• Heilige Maria-Magdalenakerk, Kindermansstraat 1A, 1050 Elsene
• Monument voor de slachtoffers van de Armeense genocide, Washingtonstraat, Elsene.

Brusselnieuws.be reist de hele zomer de wereld rond ... in Brussel. Onze stad is immers meer dan ooit een bont lappendeken van minderheden uit de hele wereld. Elke week gaan we op zoek naar een gemeenschap die zich in recente tijden in Brussel heeft verankerd. Dit was aflevering 7: Armenië.