Onderwijs in Vlaamse Rand stuit op Brusselse uitdagingen, maar krijgt niet dezelfde steun

Brussel en de Vlaamse Rand staan steeds vaker voor dezelfde onderwijsuitdagingen. Terwijl Brussel kan rekenen op een kennisnetwerk en extra steun voor leerlingen, ontbreekt dit in de randgemeenten. Dat zegt de algemeen directeur van scholengroep Scoop, Kurt Meeus in de aanloop naar een studiedag over onderwijs in de Rand.

De demografie in de Vlaamse Rand gaat Brussel achterna. Dat concluderen VUB-onderzoekers in hun onderzoek ‘Jongeren in de Rand’. Opvallend: terwijl in heel Vlaanderen het aantal jongeren al decennia vermindert, stijgt hun aantal sinds het einde van de jaren negentig in de Vlaamse Rand aanzienlijk.

De onderzoekers keken tijdens hun onderzoek naar twee demografische kenmerken: de leeftijd van de inwoners en naar de nationaliteit. In 2022 was gemiddeld ruim dertig procent van de bevolking in de randgemeenten jonger dan 24 jaar, tegenover ruim 27 procent in de rest van Vlaanderen. Meer dan de helft van de jongeren in de Vlaamse Rand is van niet-Belgische origine, het gaat om zo’n zestig procent. Conclusie: de Rand verjongt en wordt meer divers, en gaat daarmee Brussel achterna.

"We weten nog niet wat de impact daarvan is op het onderwijs," zegt onderzoeker Dimitrios Kavadias, van het Brussels Informatie, Documentatie en Onderzoekscentrum (BRIO) dat de studie uitvoerde en hoopt vervolgonderzoek te doen naar het thema. "Wel weten we nu al: in de Rand kijkt men naar Brussel en leert men van Brussel."

Studiedag

Woensdag organiseert BRIO dan ook een studiedag voor schooldirecties en leerkrachten uit de randgemeenten om kennis uit te wisselen over het thema. Want de ontwikkeling in de noordoostelijke randgemeenten lijkt op die van Brusselse gemeenten zoals Schaarbeek. Ook daar is de bevolking een stuk jonger en diverser dan het nationaal gemiddelde.

Dat brengt heel wat uitdagingen met zich mee voor het onderwijs. In er de eerste plaats op vlak van capaciteit. Hoewel er een aantal nieuwe scholen werden gebouwd en gepland, blijft het plaatstekort prangend. Voor het basisonderwijs zijn de plaatstekorten vooral voelbaar in de buurt van Brussel. In het secundair onderwijs zijn er overal plaatstekorten.

Vlaams minister Ben Weyts (N-VA) kondigde in januari aan dat de regering 34 miljoen euro zou vrijmaken om 2.056 plaatsen te creëren in het onderwijs in de Vlaamse Rand. Naast infrastructuur zijn er ook voldoende leerkrachten nodig. "Brussel slaagt erin om leerkrachten te houden die specifiek kiezen voor de superdiverse context," zegt Kavadias. De vraag is of de Vlaamse Rand dat ook kan.

Elke leerkracht is taalleraar

Leerkrachten naar de randgemeenten halen is al een stuk lastiger, omdat ze vaak langer moeten reizen. "De meertalige context, in combinatie met de slechte verbindingen, maken de zoektocht naar personeel extra lastig," zegt Kurt Meeus, algemeen directeur van scholengroep Scoop. Deze scholengroep vertegenwoordigt 19 GO!-scholen in de Rand, van Grimbergen tot Hoeilaart.

De afgelopen jaren heeft Meeus al leerkrachten zien vertrekken vanwege de nieuwe uitdagingen: in veel klassen geldt dat elke leerkracht een taalleerkracht is geworden. Daarvoor moeten leerkrachten soms hun lesmethodes aanpassen. "Het vraagt een vorm van bereidwilligheid om anders te gaan lesgeven. Er zijn leerkrachten bij wie dat niet lukt, die liever ergens dichter bij huis gaan werken," zegt Meeus.

Scholengroep Scoop werkt vandaag al nauw samen met het Brusselse gemeenschapsonderwijs GO!. Dat zullen de koepels in de toekomst nog vaker doen. Ze kunnen eruit leren. De vraagstukken waar Brusselse leerkrachten decennia geleden mee om leerden gaan, stellen zich vandaag voor in Vilvoorde en Zaventem. "Als ik met collega’s uit Halle spreek, stellen ze op hun beurt vragen die we in Vilvoorde en Zaventem tien jaar geleden hadden," zegt Meeus.

Grensoverschrijdende ondersteuning

Het kennisnetwerk Onderwijs Centrum Brussel of OCB zou daarom volgens Meeus een metropolitaan, grensoverschrijdend, netwerk moeten worden. De expertise van het centrum, zoals omgaan met diversiteit, kansarmoede en meertaligheid, zou meer dan welkom zijn in de randgemeenten.

Het idee is niet nieuw: al in 2017 deed een groep specialisten, verzameld in de 'Task Force Onderwijs Vlaamse Rand' een gelijkaardig voorstel aan toenmalig Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V). Maar een uitbreiding naar de randgemeenten is niet eenvoudig te organiseren – de budgetten vloeien via de Vlaamse Gemeenschapscommissie naar het OCB en zijn bedoeld voor Brussel.

Toch benadrukt Meeus dat randgemeenten dezelfde steun zouden moeten krijgen. Leerkrachten in de randgemeenten werken immers ook in een grootstedelijke context. Ook de middelen voor een gelijkekansenbeleid op secundaire scholen zouden gelijkgetrokken moeten worden.

Naar verhouding komen er per school meer middelen vrij voor een Brusselse leerling met GOK-statuut - vanwege de meertalige context - dan in de Vlaamse Rand. Die coëfficiënt moet volgens Meeus dringend herbekeken worden. "De scholen in Vilvoorde en Zaventem zijn vandaag precies hetzelfde als die in Brussel," zegt hij. "Toch krijgen wij de middelen niet."