‘Ongezonde lucht mag niet’

Lidstaten zijn verplicht om de Europese stikstofnormen na te leven. Het volstaat niet om hierover beloftes te doen. Dat blijkt uit een arrest van het Europees Hof van Justitie. Milieuverenigingen kunnen nu naar de rechter stappen, onder meer in Brussel.

Het arrest is een gevolg van een zaak die de ngo ClientEarth heeft aangespannen tegen het Verenigd Koninkrijk. Net zoals een rits andere lidstaten respecteert de Britse overheid de Europese richtlijn uit 2008 inzake luchtkwaliteit niet. Het gaat in dit geval om de overschrijding van de normen voor stikstofdioxide.

Dat is een gas dat ontstaat bij hoge verbranding, vooral veroorzaakt door dieselmotoren. Stikstofdioxide tast de luchtwegen aan, maar leidt ook tot ozonvorming.

Lidstaten konden tot nog toe aan de verplichting ontsnappen door aan te tonen dat ze alles in het werk stellen om die normen te halen, met luchtplannen bijvoorbeeld.

Die engagementsverbintenis lijkt vandaag niet meer te volstaan. Dat is tenminste wat blijkt uit een arrest van het Europees Hof van Justitie.

'Belangrijk precedent'
De hoogste rechtbank in het Verenigd Koninkrijk had aan het Europees Hof gevraagd of lidstaten verplicht kunnen worden om de normen te respecteren, en of ze uitstel kunnen vragen. Dat laatste kan, oordeelt het Hof nu, maar de lidstaten moeten dan ook echt alles in het werk stellen om de normen “op korte termijn” te halen. De lidstaten kunnen alleen ‘acute nalevingsproblemen’ inroepen.

De Richtlijn uit 2008 houdt met andere woorden een resultaatsverbintenis in. Nationale rechtbanken kunnen de overheden verplichten om zich eraan te houden, bijvoorbeeld met dwangsommen.

Volgens advocaat Alan Andrews van ClientEarth is de uitspraak een belangrijk precedent in de strijd tegen ongezonde lucht. “Het is de allereerste keer dat het Hof zich uitspreekt over de Richtlijn.”

En ze heeft ook gevolgen voor de andere lidstaten die in overtreding zijn. Het Brussels Gewest bijvoorbeeld. De stikstofnormen worden al jaren overschreden. En een uitstel is eerder al door de Europese commissie geweigerd.

De weg ligt nu open voor milieuverenigingen, of zelfs getroffenen, om naar de rechter te stappen om de overheden te verplichten om actie te ondernemen tegen de overschrijding van de stikstofnormen.