Onzekerheid troef in Vooruitgangsstraat: ‘Niet van plan om hier oud te worden’

Onzekerheid troef in de Vooruitgangsstraat sinds de geplande onteigeningen door Infrabel van tientallen woningen. Infrabel wil er een enorme spoorwegviaduct. Al tien jaar lang. In kraakpand La Poissonnerie houden ze de moed erin. “Alles is hier recup. Ja, ook het brood.”

Mark Bellido, fotograaf en scenarist (van de goed onthaalde graphic novel El Mesìas), heeft er al een flinke dagtaak opzitten als we hem ‘s ochtends ontmoeten. Elke donderdag trekt hij met een aantal bewoners van de Poissonnerie naar de Vroegmarkt waar ze de overschotten van groenten en fruit in kratjes meegeleverd krijgen. Daarmee wordt het eten gemaakt dat ‘s avonds in het volksrestaurant voor een prikje wordt geserveerd.

Volkskeuken
De Poissonnerie opende vier jaar geleden en is intussen een vaste waarde geworden in het verzet van de Vooruitgangsstraat tegen de plannen van Infrabel voor een grote spoorwegviaduct dwars over het gabarit. Maar de Poissonnerie is intussen tevens een broeinest van creativiteit, een knooppunt van sociale interactie, een interessant experiment in samenleven in een buurt waarvan het soms lijkt dat ze door de Brusselse overheden vergeten is.

Mark loodst ons rond in het jaren-1980-pand, waar ooit een beroemde vishandel huisde. De winkelruimte is tamelijk intact gehouden, en dient nu als weggeefwinkel. Wie kan, brengt er oude kleren of spullen. Die komen zo weer in het circuit terecht. Vaak bij mensen die het echt nodig hebben.

Mark is niet de bevlogen ideoloog, achter zijn twinkelende ogen lijkt altijd een grap te zitten, maar hij noemt zich desalniettemin een anarchist die de strijd wil aangaan tegen het (neoliberaal) systeem. “Het kapitalisme wil ons doen geloven dat wij individualisten zijn, maar de mensen zijn sociale dieren. We willen in groep leven. Het kapitalisme heeft het dus totaal verkeerd voor. Maar intussen is iedereen wel van die ideologie doordrongen.” De Poissonnerie is zelf een voorbeeld van hoe mensen als vanzelf naar elkaar op zoek gaan, vertelt Mark.

“Het vervelende is dat we zelf ook van het systeem leven. Namelijk van wat het als resten produceert: de afgedankte meubels, het weggegooide voedsel. Dus ook wij hebben het systeem nodig.” Mark vertelt dat in zijn appartement boven de viswinkel, dat als een machtige wachttoren uitkijkt over de sporen van Infrabel. Treinen rijden af en aan. “Meestal zijn ze leeg,” zegt Mark.

We ontmoeten er bij een koffie zijn medebewoonster. Rocìo is Chileense, groeide op in Leuven, ging terug naar Chili en woont nu ook in de Poissonnerie. Huishuur is er niet. Alleen kosten. En die zijn laag.

Het is een goede manier om in Brussel te wonen, “zeker als je niet afhankelijk wil zijn van dop of OCMW,” zegt Rocìo in vlekkeloos Nederlands. “Ik heb gewerkt, ben kindertherapeute, maar mijn diploma is niet erkend. Ik vind het goed zo. Ik kook nu op donderdag voor de volkskeuken.”

Het wonen is er goedkoop, maar veel stabiliteit is er niet. Als er morgen een brief komt van Infrabel, dan moeten de bewoners binnen de zes maanden opkrassen. Rocìo: “Ik heb altijd op veel plaatsen gewoond. Als het zover is zien we wel. Het is zelfs de eerste keer dat ik een vaste plek heb. Intussen is het een mooi experiment. Samenwonen met mensen die je niet kent. Wat niet wil zeggen dat we hier oud willen worden.”

Staat van onzekerheid
Mark gaat met ons naar de kelders van het pand. Daar heeft Kinch een volledige opnamestudio gebouwd, annex radio- en televisiestation en repetitieruimte. Kinch is Congolees, speelt gitaar en zingt in een Afrobandje. Tegelijk is hij actief in de socio-artistieke sector. Hij staat op buurtfeesten met Caravan1Bis. In een woonwagen wordt ter plekke, samen met de jongeren uit de buurt, een televisiejournaal in elkaar gebokst.

“We werken hoofdzakelijk met afgedankt studiomateriaal,” zegt Kinch in het gemoltonneerde kelderlokaal dat overladen is met vintage toestellen. “We zoeken dat echt op. We werken met cassettes, met tape, met video 8, met oude televisieschermen.”

We willen weten hoe het kan dat een huis in een afgeleefde en door een groot vastgoed project bedreigde straat, zo kan opleven. Kinch: “Drie redenen. Er is voor artiesten een echte nood aan dit soort plekken. Anderzijds heeft de vzw Woningen 123 ook voor de juiste voorwaarden gezorgd. Zij zorgen ervoor dat artistieke projecten hier een kans krijgen. Maar tegelijk zijn artiesten ook gevoelige mensen. Ze gaan sneller reageren tegen een onrecht.”

Kinch weet goed hoe de bewoners denken over het Infrabel-project. Hij heeft ze met de camera ondervraagd. “Sommigen zal het worst wezen, anderen dromen en denken dat het na de afbraak een leuke plek zal worden met winkels en moderne woningen. Anderen vinden het oprecht jammer dat de huizen tegen de vlakte gaan. Vast staat dat wie er vandaag woont, in een permanente staat van onzekerheid leeft.”

Complete mix
Het hoogtepunt in de Poissonnerie is donderdagavond. Dan is er volkskeuken. Mark komt rond acht uur ‘s avonds met een caddy aangewandeld, volgestouwd met brood. “Vers van vandaag. Krijgen we van een bakker in de buurt. Anders gooit die het toch maar weg.”

Langzaam stroomt het publiek binnen. Drie meisjesstudenten die hier geregeld komen eten. “Het is hier goedkoop, en de sfeer is prima. En je komt hier allerlei mensen tegen. We wisselen af met een kraakpand in Ukkel, waar we ook af en toe gaan eten.”

Mark staat achter de bar. “Dat is het fijne. De mix is hier echt compleet. Moslims, blanken, Afrikanen. Hier komen zowel armere buurtbewoners als bobo’s.”

Rocìo: “Waarom het zo’n succes is? Omdat het eten zo lekker is natuulijk!” En lachend schept ze nog een bord soep uit.