Op bezoek in Stockholm, de échte ecohoofdstad van Europa

In haar race om 35 Europese steden als eerste ecohoofdstad naar de kroon te steken, kon Stockholm mooie geloofsbrieven voorleggen. Hammarby Sjöstad, de eerste van vier modelwijken voor ecologisch wonen en werken, trekt dik achtduizend buitenlandse nieuwsgierigen per jaar. Wat is hier dan wel te zien? [1 reactie]

'We staan met onze integrale benadering van stadsontwikkeling twintig jaar voor op andere steden. Maar wat houdt iemand tegen om ons te volgen?"

Erik Freudenthal, informatieambtenaar voor de modelwijk Hammarby Sjöstad, windt er geen doekjes om. De wijk hanteert vanaf dag één uiterst strenge milieunormen voor gebouwen, technische installaties en vervoer. Hier willen ze vijftig procent minder vervuilen dan elders, en vijftig procent 'leven' van eigen energieontwikkeling.

Nog voor het masterplan er was, werd elke mogelijke betrokkene rond de tafel geroepen. De milieu-impact van de stadswijk moest vijftig procent lager liggen dan de doorsnee-nieuwbouw van begin jaren 1990. Nu al is daarvan veertig procent bereikt, door een investering die twee à vier procent duurder was dan traditionele bouw (35 miljoen euro in totaal), de nieuwbouw van energie- en afvalcentrales echter inbegrepen.

"Sinds 2000 komen jaarlijks vijftienduizend mensen hierheen op studiereis, onder wie achtduizend buitenlanders, van architecten en bedrijfsleiders tot scholen, hoge ambtenaren en decision makers," vertelt Freudenthal. "Toen de president van Zuid-Korea vorig jaar kwam kijken, stuurde hij drie weken later zijn minister van Milieu al op Hammarby af. Sindsdien lopen er wekelijks Zuid-Koreanen langs, met vragen."

Gouden afval
Het verhaal begon in 1997 met de bodemsanering van een industriezone van 1,6 vierkante kilometer om er onthaallogies te bouwen voor de Olympische Spelen van 2004: Stockholm was toen kandidaat. Van in het begin werd het concept 'integraal' bedacht, om een nieuwe woon- en werkwijk te bouwen met winkel-, school- en sportfaciliteiten, alles badend in veel stadsgroen en water, met pendelboten naar elders (Stockholm is een wirwar van landtongen en eilanden).

Hemelwater wordt in Hammarby gekanaliseerd, het straatwater lokaal behandeld. Uit rioolwater worden biogas en grondverbeteraars gehaald. Een intern systeem per flatgebouw voor huisafval­selectie helpt de verwerking een eind verder. Alles wordt gerecycleerd, een deel verwerkt tot elektriciteit en warm water. Overal zijn er zonnepanelen (goed voor de helft van het energieverbruik van warm water). De waterconsumptie is hier al met de helft gereduceerd. En door de afvalwaterbehandeling kunnen ook de koelinstallaties (voor warenhuizen en airco in kantoren) goedkoper en milieuvriendelijker werken.

In 2000 kwamen de eerste bewoners in de huur- en koopappartementen. Nu al zijn er tienduizend appartementen (er komen er elfduizend) bezet door 25.000 bewoners, of 35.000 als de werkplekken worden meegeteld. Er is aansluiting op lokale en stedelijke warmwaterdistributie ( district heating ) - in heel Stockholm maakt 75 procent hiervan gebruik. Er is een gesloten warmtesysteem per flatgebouw, afgestemd op hernieuwbare energie. Er is een goed plan van private en gemeenschappelijke afvalsortering, wat leidt tot recyclage die energie en meststoffen oplevert. 'Afval is goud' is de leuze. Alle keukenfornuizen kunnen bijvoorbeeld van eigen biogasproductie koken (dankzij afvalwaterresidu). En de bussen, vuilniskarren en taxi's rijden groen.

In vijf jaar tijd is de hoeveelheid huishoudelijk afval met vijftien procent gedaald. Van grootkeukens en restaurants, die het properste groenafval hebben, wordt alles apart opgehaald en verwerkt. En
het vervoer is dermate georganiseerd met fietspaden (voor schoolkinderen en werklui), bussen en trams (met eigen beddingen) en carpoolsites met een 'groen' autopark van de stad, dat zeventig procent van de bewoners anders dan met een eigen auto naar Stockholm-centrum geraakt.

Een miljard
In de lijn van het stadsbeleid om in 2030 een electric car city te zijn, toont Hammarby Sjöstad dus hoe een doel als eco-hoofdstad geen luchtballonnetje is. Al tonen jaarverslagen dat er ook struikelblokken zijn: technologie én menselijk gedrag zijn niet altijd aan de lijn te houden. Maar de spirit is er, ook rond Hammarby.

De sociale woningbouw die de hoofdstad in de jaren 1960 deed groeien, wordt intensief gerenoveerd, met het accent op efficiënt energiegebruik. Eén miljard euro aan investeringen in duurzame restyling asjeblief. Daarmee komt het vijftig jaar oude Husby naast de huidige 'modelwijken' te staan. En er worden plannen bedacht voor Lövholmen én voor Royal Seaport, dat bijna af is, nog maar eens een ecowijk, waar nog nieuwere technologie ( smart grids ) geïntegreerd werden zodat deze wijk in 2030 al totaal zonder fossiele brandstoffen kan.

Tandpasta
Wie de nieuwe bewoners van Hammarby echter typeert als 'groene jongens', denkt in clichés. "Twee bewoners op de drie kwamen hier wonen om de aantrekkelijke wijkinplanting en de zongerichte appartementen, en niet om het milieubewuste concept," verduidelijkt Freuden­thal. "Maar wat blijkt uit onze enquêtes? Na korte tijd bevestigt zeventig procent van de nieuwkomers dat hun gedrag is veranderd door informatie en inzicht. In ons informatiecentrum komen bijvoorbeeld buurtbewoners langs met een tube tandpasta, waarvan ze twijfelen of het residu het water bezoedelt. En die 'milieu-nefaste' tandpasta bestaat, waardoor ons lokaal afvalwater niet volledig te recycleren valt. Ook over dat kleine informeren we."

Toch gaat Freudenthal ook graag tot de kern van de succesformule. "Als de politieke wil er niet is, en de mogelijkheden door het beleid niet geschapen worden, dan valt er weinig op te bouwen. De milieutop in Kopenhagen, waar de politici het nergens over eens werden, bewees dit eens te meer. Wat niet wegneemt dat elke stad op haar niveau kan beginnen."

:: Op www.hammarbysjostad.se worden wekelijks tweehonderd vragen beantwoord