Op stap met Les Noirauds, zónder blackface: 'Ook wij moeten evolueren'

Les Noirauds lopen al sinds 1875 ieder jaar rond in Brussel om geld op te halen voor achtergestelde kinderen. Al in 2015 kwam de organisatie in opspraak door hun zwartgeschilderde gezichten of ‘blackface’. Hoe hou je een 144 jaar oude traditie in stand in een steeds veranderende multiculturele stad? “Naast folklore zijn wij eerst en vooral een zorgorganisatie. Als we dat niet meer goed kunnen doen door een slecht imago, dan moeten we maar opgeven.”

Het was de eerste avond dat ze erop uit trokken dit jaar, tevens ook de eerste avond in de nieuwe schmink. Na vier jaar controverse rond de ‘blackface’ waarmee Les Noirauds normaal de straat op gaan, vond de organisatie het welletjes geweest. “We zijn al twee jaar aan het nadenken over de nieuwe kleurencombinatie, uiteindelijk zijn we geland op de Belgische driekleur", vertelt Albert Vermeeren.

Vanavond zwermen de Noirauds uit over de hele stad, op zoek naar donaties voor achtergestelde kinderen. We zijn in Le Toucan, het vertrekpunt van drie groepen. Albert, de éminence grise van de groep is al sinds zes uur deze ochtend bezig met de voorbereiding. “Mijn vader sloot zich aan bij Les Noirauds in de jaren ’20. Ik ga al sinds 1946 mee.” Moeilijk te geloven gezien zijn jeugdig voorkomen, “maar het is echt waar, ik heb mijn oude lidkaart om het te bewijzen.” En inderdaad: Albert was nog maar 7 jaar toen hij voor het eerst de straten op ging.

Verjonging

Een voor een druppelen de collecteurs binnen. Daar zijn verrassend veel jonge gezichten bij. “Mensen denken dat we een oude organisatie zijn, maar we rekruteren actief jonge mensen”, aldus Albert. Wij gaan straks mee met Gilles en François, dertigers die vandaag voor de eerste keer op straat gaan. Onze chauffeur is Jacques, een van de oude garde die door zijn slechte benen de collecte niet meer doet. Hij moet de groentjes bijstaan.

“Eerst geel, dan rood en dan het zwart”. Het is nog oefenen met de nieuwe schmink, maar Albert hamert op de veranderingen. “We moeten evolueren, naast folklore zijn wij eerst en vooral een zorgorganisatie. Als we dat niet meer goed kunnen doen door een slecht imago, dan moeten we maar opgeven.” Is de driekleur dan ook niet aanstootgevend voor sommigen? Albert grijnst: “We hebben ook gele broeken en zwarte gilets hé. Misschien voor als we naar Antwerpen gaan.”

Les Noirauds doen aan directe liefdadigheid. Mensen kunnen een dossier indienen ten voordele van een achtergesteld kind, waarop een intern comité het dossier onderzoekt. Als het goedgekeurd wordt, betaalt de organisatie de facturen. “Maar enkel de facturen hé, we geven het geld niet aan de ouders", verzekert Jacques. "Zo hebben we al bijvoorbeeld fietsen voor gehandicapte kinderen gekocht, die zijn duur.” Gilles valt hem bij: “Het is veel leuker om effectief iets te doen, en rechtstreeks impact te hebben, dan geld over te schrijven aan Unicef.”

Nauwe banden met Koninklijk Paleis

Veel van de dossiers die bij Les Noirauds geopend worden komen rechtstreeks van het Koninklijk Paleis. Als daar brieven binnenkomen over kinderen onder de veertien jaar, worden die naar Les Noirauds doorgestuurd. De Koninklijke Familie en de organisatie onderhouden dan ook nauwe banden. Jacques vertelt met trots hoeveel keer hij al op het paleis is geweest. Gilles: “Natuurlijk speelt dat ook mee.”

Les Noirauds is ook een sociaal netwerk, met golftoernooien en maandelijkse bijeenkomsten. Om in dat netwerk binnen te geraken moet je voorgedragen worden door een peter, en daarvoor moet je eerst de collecte doen.

Le Roi Noir

Maar nu eerst vertrekken. Eerste stop is de Canterbury aan de vijvers van Elsene. Alle restaurants zijn op voorhand gecontacteerd dat we komen en gaven hun toestemming. De jongens hebben liever dat wij voor hun eerste keer in de auto blijven. Jacques: “We zoeken vooral restaurants waar veel volk komt, maar niet per se de duurste. Het zijn niet altijd de rijkste mensen die het meeste geven.”

Terwijl we wachten vertelt Jacques over zijn ervaringen: “In 2015 keerde het. Mensen riepen ons na op straat en bedreigden ons. Het werd nooit fysiek, maar zo kon het niet blijven duren.” Opvallend, het waren geen Afro-Belgen die hen nariepen, maar vooral blanke mensen. “Met de zwarten komen we goed overeen hoor. Het waren meestal jongeren, maar soms ook oudere mensen."

“Toen het kostuum in 1875 werd gekozen, zaten we in de hoogdagen van het kolonialisme. Stanley enzo. Het kostuum reflecteert dat, het is gebaseerd op het archetype Le Roi Noir uit operettes.” Toen de beslissing viel om de schmink te veranderen besloten een stuk of vier van de oude garde om op te stappen." Ook vrienden van Jacques. “Traditie is heel belangrijk voor hen, maar we moeten de dingen aan de jonge garde laten om de traditie levendig te houden. Verandering hoort daarbij.”

Niet vanzelfsprekend

Het is een wisselvallige avond. We lopen achter en veel restaurants zijn al halfleeg. De eigenaars verwelkomen Gilles en François over het algemeen met open armen. In Le Colonel, de laatste stop, treffen we gelukkig nog een vol restaurant aan. De zaakvoerder vindt het allemaal fantastisch: “Bij mij zijn ze altijd welkom, als de klanten het niet goed vinden kunnen ze altijd vertrekken.”

Hier is er een wat jonger publiek, de jongens komen er zelfs vrienden tegen. Gilles stuit voor de eerste keer op een tafel met een koppel van Afrikaanse origine. Het wordt een njet. Na zijn passage gaan we even vragen wat ze er van vonden. “We zijn vriendelijke mensen, we hebben geluisterd, maar voor mij kan zoiets niet.” De verandering van schmink is een eerste stap, maar Les Noirauds lopen wel nog rond met kleine zwarte poppen, waar het geld wordt ingestoken. “Het is door en door koloniaal. Daar kan ik moeilijk mee leven.”

Albert en zijn kompanen doen hun best om mee te gaan met hun tijd. Gilles oppert nog dat ze over een paar jaar misschien met Bancontact moeten rondlopen. Maar verandering heeft tijd nodig, zoveel is duidelijk.