Open celdeuren in Vorst: 'Veiliger dan 23 uur op 24 in een cel'

In twee gangen van de gevangenis van Vorst kunnen gevangenen sinds kort overdag vrij rondlopen. Verder zijn twee vleugels, die in slechte staat verkeerden, gesloten, en is er van de overbevolking geen sprake meer. Daartegenover staat dat heel wat cellen geen toilet hebben en de gevangenen ’s nachts een emmer moeten gebruiken. Intussen neemt de druk op de gevangenis van Sint-Gillis toe.

Dat schrijven La Dernière Heure en De Standaard. Afgelopen zomer dreigde de burgemeester van Vorst Marc-Jean Ghyssels ermee om de gevangenis te laten sluiten als er niets zou gebeuren aan de overbevolking en de lamentabele staat van het gebouw. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gaf toe en liet enkele renovaties uitvoeren: zo is de oude psychiatrische gang nu helemaal vernieuwd en herdoopt tot ‘New C’. Twee andere gangen, C en D, zijn gesloten.

Van arresthuis naar strafhuis
Verder werd Vorst een strafhuis in plaats van arresthuis: vroeger zaten de gedetineerden er in voorlopige hechtenis, nu verblijven er alleen nog veroordeelde gevangenen, die in Vorst hun straf uitzitten. Het aantal bewoners is teruggebracht van meer dan 700 tot 180, de eigenlijke toegestane limiet. Terwijl de gevangenen vroeger met drie à vier man in dezelfde kleine cel moesten verblijven, heeft iedereen nu zijn eigen cel.

De grootste verandering is ongetwijfeld het ‘opendeurenbeleid’ in de gevangenis: in de verouderde gangen A en B staan de celdeuren tegenwoordig gewoon open: de gedetineerden mogen hun cel vrij in- en uitlopen en kunnen zich in heel de gang begeven. Ze kunnen een praatje slaan met elkaar, een douche nemen, werken in verschillende ateliers, schaken, op de kickertafel spelen en sporten. Niet alle gevangenen mogen van dit losse regime genieten: ze worden geselecteerd op basis van verschillende criteria, waaronder hun gedrag in gevangenschap.

'Geen Club Med'
Daartegenover staat dat de cellen in blok A en B geen toilet hebben: overdag is er geen probleem, maar ’s nachts, wanneer de gevangenen in hun cel zitten, moeten ze hun behoefte doen in een emmer. “Iedereen beseft dat het hier geen Club Med is”, zegt directeur Jurgen Van Poucke in De Standaard. “We verplichten gedetineerden dan ook tot niets. We hebben ook een vleugel (‘New C’) met een halfopen systeem en betere omstandigheden. Maar wie kiest voor de vleugels met open deuren, weet dat hij het gebrekkige comfort erbij moet nemen.”

Enkele cipiers vrezen echter dat ze met het nieuwe regime hun gezag kwijtraken: “We hebben niets meer te zeggen aan de gedetineerden. Ze mogen toch alles”, getuigt een cipier. Maar daar is Filip Dudal, vakbondssecretaris voor ACV, het niet mee eens. “Ik heb zelf al in verschillende systemen gewerkt, en een open systeem vind ik persoonlijk het beste”, zegt hij aan BRUZZ.

Dat de gevangenen vrij rondlopen, hoeft geen probleem te zijn voor de veiligheid. “Gevangenen 23 op 24 uur met vier in een cel van negen vierkante meter steken is volgens mij gevaarlijker. Als je een hond een hele dag gevangen zet en hem dan eens uitlaat, dan moet je ook oppassen.” Volgens Dudal zijn er verschillende gevangenissen in België die een opendeursysteem kennen. “Alleen in Brusselse gevangenissen deed men dat nog niet. Het is dus zeker niets nieuw, maar het is natuurlijk wel wennen, zowel voor het personeel als de gevangenen.”

Probleem verplaatst
Intussen vangt de gevangenis van Sint-Gillis, die de functie van arresthuis heeft overgenomen van Vorst, meer gevangenen op. Daar zitten nu 892 gedetineerden, terwijl er eigenlijk slechts plaats is voor 850. Daar zijn er weinig activiteiten voor de gevangenen en zitten de gevangenen wel met meerderen tegelijk 23 uur per dag in de cel.

“Bij de sluiting van de vleugels in Vorst zijn er heel wat gevangenen en cipiers verplaatst naar Sint-Gillis”, zegt Dudal. “Daar zijn er nu teveel bewoners en te weinig bewakers, dus de druk van Vorst wordt eigenlijk verplaatst naar Sint-Gillis en andere gevangenissen in België. Het aantal gevangenen is niet gezakt, alleen de capaciteit.”

De gevangenis van Vorst zal nog vijf jaar dienst moeten doen. Daarna verhuizen de gedetineerden in principe naar de nieuwe, nog te bouwen megagevangenis in Haren.