Opinie: Collectief Disturb stelt vragen over renovatie Zuidstation

"Het is een Brusselse gewoonte om in het geniep de grootste architectuurprojecten te ontwikkelen. Het project van Jean Nouvel voor het grootste station van België gaat verder in deze traditie. Sinds kort hebben we een Brusselse bouwmeester: waarom kan hij niet betrokken worden bij dit belangrijke dossier?" Het Brusselse architectencollectief Disturb stelt zich vragen.

Brussel is niet het beloofde land voor de grote namen uit de internationale architectuurwereld: meestal worden lokale architecten met weinig bekendheid en uitstraling aangesteld. De keuze voor de Franse architect Jean Nouvel voor de herinrichting van het Zuidstation en zijn omgeving is op z'n minst een nieuw gegeven voor Brussel, dat blijk geeft van enige architecturale ambitie. Maar de procedure die bij dit project gehanteerd werd, doet de wenkbrauwen fronsen. Een goede architect is nog geen garantie op een goed project. Een goede bouwheer is even noodzakelijk.

De studie en de bouw van het Zuidsta­tion - een publiek gebouw - vertrouwt de NMBS Holding toe aan haar vastgoeddochter Euro Immo Star. Die is voor 99,9 procent in handen van de publieke sector, NMBS Holding en TUC Rail, maar door haar privékarakter is ze niet verplicht de regels voor aanbestedingen in de openbare sector te volgen. Geen transparantie dus, en al zeker geen publieke en grensoverschrijdende dialoog met de verschillende partijen.

Het project wordt als een konijn uit de hoed getoverd. Er is geen communicatie rond het project, alles wordt in het diepste geheim beslist.

Hoe kan een project van deze schaal, van groot strategisch belang, rechtstreeks gefinancierd door de overheid, niet aangegrepen worden als een voorbeeldproject voor Brussel? Bij de NMBS Holding liggen ze er niet wakker van. Achter het project voor de overkapping van de perrons schuilt bovendien een veel groter project: een vastgoedspeculatie op de Fonsnylaan en de Frankrijkstraat. Het is een extra domper voor deze wijk, waar bewoners en handelaars al vijftien jaar 'met spoed' uit hun woning gezet worden om extra kantoorruimte vrij te maken.

Gezonde rivaliteit
De Brusselse bouwmeester, Olivier Bastin, staat sinds december 2009 de overheid bij in haar taak als bouwheer van grote overheidsprojecten. Als verdoken overheidsproject moet dit ook voor het Zuidstation gebeuren. Een project als dit vraagt immers een degelijke analyse van de echte behoeften.

De identiteit van de wijk, de relatie met de publieke ruimte, de bestemming van gebouwen en buurt, de impact op de omgeving, de aanpassing en verbetering van het station en zijn diensten,... - het zijn maar enkele vragen die bij de huidige procedure komen bovendrijven.

Om tot transparantie en een open debat met samenspraak en participatie te komen, bestaan er verschillende mogelijkheden. Het PIO (Plan voor Internationale Ontwikkeling) voor Brussel definieert de Zuidwijk als 'strategische site' voor de toekomst van de stad. In dat kader hebben de NMBS en het Brussels Gewest een richtschema ontwikkeld. Dit richtschema werd echter nooit publiek gemaakt!

Pas als de draagwijdte, het belang en de doelstellingen, de ambitie en de functie van het project gedefinieerd zijn, kan men gaan ontwerpen. Brussel lijkt er nog altijd niet van overtuigd te zijn dat, om een kwaliteitsproject te krijgen, concurrentie tussen architectenbureaus een gezonde rivaliteit kan creëren. Bij een goede wedstrijd kan een uitgebalanceerde jury van experts en beleidsmensen de verschillende voorstellen vergelijken en de keuze motiveren. Het is de taak van de Brusselse overheid om haar inwoners te informeren; met een tentoonstelling kan de pertinentie van de beslissing in alle transparantie nagegaan worden.

Kunnen we hopen dat deze procedure ooit ingevoerd wordt? Op beleidsniveau klampt men zich vast aan de slechte gewoonte om binnenskamers te beslissen over belangrijke bouwprojecten. De Noordwijk lijkt zich te herhalen in de Zuidwijk. Het wordt dringend tijd het bordje 'Do not disturb' weg te halen om andere, meer open methodes te ontwikkelen.

door: Collectief Disturb

:: Het multidisciplinaire collectief Disturb (www.disturb.be) wil het debat rond architectuur en stedenbouw in Brussel aanwakkeren. Het wil nieuwe procedures ontwikkelen, nadenken over participatie, architectuurkwaliteit onder de aandacht brengen en het naoorlogse erfgoed herwaarderen