Opvangcapaciteit asielzoekers: geen duidelijkheid over centrum in Neder-Over-Heembeek

Wie naar de verdeling van opvangcentra voor asielzoekers in België kijkt, ziet een concentratie in het Brussels gewest. In totaal zijn er acht centra binnen de grenzen van het gewest, en drie net over de grens: in Zaventem, Alsemberg en Steenokkerzeel. De totale capaciteit binnen Brussel komt op 1.363 opvangplaatsen.

De centra voor transmigranten zijn niet meegeteld, omdat dat ad-hocoplossingen zijn en die mensen volgens de wet geen recht hebben op opvang binnen het officiële stelsel. Die 1.363 plaatsen zijn maar een beperkt deel van de 25.500 opvangplaatsen in heel België. In vergelijking met het aantal plaatsen in heel het land, doet Brussel slechts de helft van wat heel België doet qua opvangplaatsen: ons land telt 22 opvangplaatsen per 10.000 burgers, in Brussel zijn er dat slechts 11 per 10.000 inwoners.

De centra zijn gespreid over het hele gewest en worden gerund door Fedasil, Samusocial of het Rode Kruis. De meeste Brusselse centra zijn vrij klein, met minder dan honderd plaatsen. Twee van de Brusselse centra zijn ook specifiek gericht op niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en hun specifieke noden. Slechts twee centra, centrum Béjart in Neder-over-Heembeek en het Klein Kasteeltje, hebben een capaciteit in de honderdtallen - respectievelijk 350 en 600 opvangplaatsen.

Het epicentrum van alle asielcentra, het Klein Kasteeltje, ligt in het centrum van de stad. Het oudste en grootste opvangcentrum van België werd in december 2018 omgevormd tot een aanmeldings- en eerste opvangcentrum. Door de verhuizing van Dienst Vreemdelingenzaken naar het Pachecogebouw werden de aanmeldingslokalen in het WTC-­gebouw gesloten en verhuisd naar het Klein Kasteeltje.

Daardoor verblijven verzoekers er in principe slechts een heel korte tijd. Het centrum zou normaal gezien in 2019 gesloten en verkocht worden, maar draait vandaag nog altijd op volle toeren.

Al enkele jaren regent het klachten over de slechte staat van het Klein Kasteeltje. Er zijn stabiliteitsproblemen, er is vochtinsijpeling en het gebouw lijdt onder een algemene verloedering. Mieke Candaele, woordvoerster van Fedasil, zei in 2017 dat er miljoenen euro's geïnvesteerd zouden moeten worden om zich aan de kwaliteitsnormen te houden. In 2018 werd er ongeveer 1,84 miljoen euro uitgegeven om het centrum klaar te maken voor zijn rol als aanmeldingsplaats nummer 1. Alle asielaanvragen moeten immers in Brussel gebeuren.

Neder-Over-Heembeek

Het uitstel van de sluiting van het Klein Kasteeltje heeft alles te maken met de vergunningsaanvraag voor een nieuw aanmeldings- en opvangcentrum in Neder-­Over-Heembeek, die al jaren aansleept. In 2017 zette de federale regering het licht op groen voor de opening van dat centrum op de site van het Militair Hospitaal. Het centrum zou een capaciteit moeten hebben van 750 tot 1.000 vluchtelingen.

Onmiddellijk kwam er sterk verzet van socialistische hoek. “Ik zal alle politieke en juridische middelen gebruiken om me te verzetten tegen het nieuwe centrum in Neder-Over-Heembeek,” zei burgemeester Philippe Close (PS) toen fel.

Hij kreeg bijval van partijgenoot en minister-president Rudi Vervoort, van Bert Anciaux (SP.A), en ook van verschillende stemmen uit het liberale kamp.
Ondertussen werd de vergunningsaanvraag voor de bouw door het overlegcomité tot tweemaal toe uitgesteld.

Tot de aanvraag uiteindelijk op 27 september 2018, achter de gesloten deuren van het stedelijk college, een negatief advies kreeg. Dat werd opgesteld onder voormalig schepen van stedenbouw Goeffroy Coomans De Brachène (MR), ook een fervente tegenstander van het centrum. Hij stelde toen voor dat de federale regering haar plannen zou verplaatsen naar de oude NAVO-site.

Het dossier ligt sindsdien bij het Gewest voor een finale beslissing, de verantwoordelijke minister Pascal Smet wenste niet te reageren op de stand van zaken van de vergunning. Het kabinet van federaal minister van Migratie Maggie De Block (Open VLD) kon enkel bevestigen dat het nog geen beslissing heeft ontvangen. Bij de Regie der Gebouwen, de aanvrager van de vergunning, wordt er aangedrongen op een beslissing "Het doel van dit project is te komen tot een meer uniform, kwaliteitsvol, gecentraliseerd en op maat gemaakt aankomstproces voor de asielaanvragers. Het onthaalcentrum in Neder-over-Heembeek zal fungeren als enige aankomstpunt voor personen die asiel wensen aan te vragen in België," klinkt het daar. Zij voorzien 2 à 3 jaar voor het onderzoeken van de technische bepalingen, het zoeken van een uitvoerder en de uitvoering van de werken zelf.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen is eerder voorstander van kleinschalige opvangmodellen, liever dan het grote project in Neder-Over-Heembeek. “Dat is zowel voor de asielaanvrager als voor de gemeente makkelijker te verteren, maar we willen ons zeker over het dossier van Neder-­Over-Heembeek buigen als daar reden toe is. Deze crisis stond trouwens in de sterren geschreven. Er moet dus een flexibeler opvangmodel komen dat zich beter kan aanpassen aan de in- en uitstroom. We begrijpen wel dat er nu meer aandacht gaat naar snelle oplossingen, omdat we midden in een opvangcrisis zitten. Vorige week maandag stonden er weer 65 mensen op straat aan het Klein Kasteeltje. Dat moet koste wat het kost worden vermeden in de toekomst.”