Over maagdenvlies, abortus en gezondheidswijsheid

De abortuscijfers in Brussel stijgen, vooral bij minderjarigen. Volgens het expertisecentrum vzw Kraamzorg Volle Maan is dat vaak te wijten aan onwetendheid over de eigen seksuele anatomie. Om dezelfde reden krijgen gynaecologen in Brussel soms de vraag het maagdenvlies te herstellen, als bewijs van maagdelijkheid.

"Vooral rond het maagdenvlies heerst bij bepaalde gemeenschappen nog een heel groot taboe,” zegt Hanan Ben Abdeslam van vzw Kraamzorg Volle Maan. Het Brusselse expertisecentrum informeert onder andere vrouwen uit kwetsbare maatschappelijke groepen over anticonceptie. Vorige week kreeg de vzw de eerste Well Done Award voor ‘gezondheidswijsheid’, een prijs die door veertien partners uit de Belgische gezondheidssector wordt uitgereikt.

Gezondheidswijsheid, in de vakliteratuur ‘health literacy’, verwijst naar de capaciteit van mensen om medische informatie op te zoeken, te begrijpen en te gebruiken. Ongeletterdheid gaat in die context van foute medicijninname tot het niet kunnen interpreteren van bijsluiters of opsporen van informatie over behandelingen. Uit Europees onderzoek uit 2012 in acht Europese landen blijkt dat 47 procent van de Europeanen onvoldoende ‘gezondheidswijs’ is.

“De onwetendheid beperkt zich zeker niet tot minderheidsgroepen. Zelfs bij de best scorende landen zoals Nederland kan zo’n 10 procent van de bevolking niet goed functioneren in het bestaande gezondheidszorgsysteem,” zegt professor Stephan Van den Broucke, hoogleraar psychologie en gezondheidspreventie aan de Université Catholique de Louvain (UCL). België nam niet deel aan dat onderzoek. “Maar het zou ons verwonderen als de cijfers voor België fundamenteel beter zouden zijn.”

Vrouwelijke anatomie
Zo komt in Brussel wel vaker een gebrek aan kennis over de vrouwelijke en mannelijke seksualiteit voor. “Naast een bevraging van lokale ziekenhuizen legde een studie van de KU Leuven bloot dat hier, net zoals in andere grootsteden, bij bepaalde kwetsbare groepen een informatiekloof rond anticonceptie bestaat,” zegt Ben Abdeslam. “In Brussel kiest een op de vier vrouwen voor abortus. Veertig procent is van allochtone afkomst. Ook liggen de abortuscijfers vier keer hoger bij asielzoekers dan bij autochtonen. Bij vrouwen jonger dan twintig komt abortus in Brussel bijna drie keer zoveel voor als in Vlaanderen.”

Naast onwetendheid speelt ook de sociaal-economische positie van de vrouwen een rol: de anticonceptiepil kost nu eenmaal geld.

Vzw Kraamzorg Volle Maan werkte met steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie aan een voorlichtingskoffer waarmee de vaak allochtone en ongeschoolde vrouwen op een visuele manier bijleren. “Wij horen soms de gekste dingen tijdens voorlichtingssessies. Sommigen vragen zich bijvoorbeeld af of het menstruatiebloed zich niet elders in het lichaam ophoopt bij gebruik van de pil.”

Ook rond het maagdenvlies verdringen nog veel mythes de kennis, weet Ben Abdeslam. “Niet elk meisje is geboren met een intact vlies. Het hymen kan ook scheuren bij een simpele split tijdens de sportles.” Dat verklaart waarom zo’n veertig procent van de vrouwen geen bloeding heeft bij een eerste seksueel contact.

Planning Familial Marolles is één van de weinige publieke gezondheidscentra waar meisjes en vrouwen terechtkunnen voor een hymenreconstructie. In 2012 kreeg het centrum 126 keer de vraag tot herstel van het vliesje als bewijs voor de maagdelijkheid, in bepaalde culturele tradities een voorwaarde voor het voltrekken van een huwelijk.

In dertig gevallen werd de kleine en pijnloze chirurgische ingreep ook effectief uitgevoerd. “Het gaat vooral om jongeren, maar ook om oudere vrouwen die bijvoorbeeld nooit getrouwd geweest zijn of die een daad van seksueel geweld lang verborgen hebben gehouden.”

Planning Familial Marolles krijgt de meeste aanvragen vanuit de Marokkaanse en Turkse gemeenschap, gevolgd door andere moslimgemeenschappen van Arabische origine. Maar ook aanhangers van de orthodoxe of katholieke kerk vinden de weg naar de Marollen. “Wij doen het voor de vrouwen. Ze worden niet altijd als gelijkwaardig beschouwd als het aankomt op de maagdelijkheidsvereisten,” zegt Véronique Fraccoro van Planning Familial.

Rond beide problematieken is nog veel sensibilisering nodig, vinden beide instanties. Uit een bevraging van Volle Maan blijkt dat 75 procent van de vrouwen aangeeft geen hymenreconstructie te kiezen als ze beter geïnformeerd zouden zijn en ondersteuning zouden krijgen. Het expertisecentrum breekt een lans voor meer diversiteit in de seksuele voorlichting op school.