Patiënten wijkgezondheidscentrum gratis naar psycholoog

Wanneer een patiënt niet naar de psycholoog gaat, komt die laatste naar hem. Dat beoogt een nieuw project in negen wijkgezondheidscentra en huisartsenpraktijken. Een diep gekwetste Ben kon zo zijn verhaal kwijt.

A nderhalf jaar later is de pijn nog niet weg. Wanneer Ben (33), van Marokkaanse origine, over zijn arbeidsongeval bij een logistiek bedrijf vertelt, raakt hij zijn benen en rug aan. Bij de behandeling van een zware bak, enkele dagen voor Kerstmis in 2011, voelt de magazijnier een klap in de rug. Meteen laat hij de bak los en valt op de grond.

De pijn in zijn voet en been zijn ondraaglijk. In die mate dat hij het ziekenhuispersoneel toeschreeuwt om zijn voet af te kappen. Het personeel, verbaasd dat Ben niet met een ambulance maar met een auto gebracht is, dient morfine toe. Verdoofd gaat hij onder de scanner.
Resultaat: twee rugaandoeningen. Twee dagen later ondergaat Ben een operatie, die de pijn deels wegneemt. Een tweede, meer risicovolle operatie, met name een prothese in de rug, dringt zich op.

Van zijn werkgever krijgt Ben, die in negen dienstjaren geen dag te laat komt en zelfs tijdens vakanties beschikbaar is, het voorval niet als arbeidsongeval erkend. Drie maanden lang krijgt de arbeider geen inkomen. Pas na tussenkomst van de juridische dienst van de vakbond bindt de werkgever in. Nog eens drie maanden later ontvangt de arbeider zijn ontslag.

Ben, die van zijn job hield, voelt zich verraden. De teleurstelling is enorm, alsook de woede. Slapeloze nachten rijgen zich aan elkaar. Angstaanvallen benemen hem de adem, terwijl hij in een depressie wegzinkt. In zak en as klopt hij bij De Brug aan.

Het boze oog
In De Brug, een gezondheidscentrum met 24 werknemers in de Zwarte Vijversstraat, loopt het project 'eerstelijnspsycholoog'. Zo kunnen de veelal armlastige patiënten van het centrum gratis op bezoek bij de psycholoog. Het proefproject, dat drie jaar duurt en door de Vlaamse overheid gefinancierd wordt, richt zich op patiënten die anders de stap naar psychische hulp niet zetten.

Ze zien het als taboe, hebben er weinig vertrouwen in, geloven niet dat praten helpt, associëren het - ten onrechte - met gek zijn of kennen het gewoonweg niet. Maar ook de taal kan een hindernis zijn, vertelt psycholoog Amar El-Omari. "In mijn sessies spreek ik nauwelijks Nederlands. Frans kan, alsook Marokkaans. Omdat emoties makkelijker in de moedertaal opflakkeren, laat ik de mogelijkheid open."

El-Omari heeft, net zoals een collega, in het centrum om de andere week een halve dag zitting en ziet patiënten van allerlei culturele achtergronden, waaronder Marokkanen. De dertigjarige psycholoog behandelt allerlei problemen: van angst, stress en depressie over opvoedings- en partnerproblemen tot isolement en psychotische klachten.

Gezeten in een zwarte bureaustoel in een verouderd kantoor op de derde verdieping, dat hij met een diëtiste en maatschappelijk werkster deelt, luistert hij een uur naar het verhaal van een patiënt. Geduldig en zonder vooroordeel. Tijdens die sessies komt 'het boze oog' al eens ter sprake.
Gevreesd in heel wat werelddelen is het boze oog een blik van de andere die schade berokkent. Volksgeloof of ernstige klacht? Dat is niet van belang, zegt El-Omari, "maar het geeft wel de gevoeligheid voor sociale druk aan. De Marokkaanse gemeenschap is dan ook meer wij-gericht."
De Brug, gevestigd in een herenhuis dat uit zijn voegen barst, hoopt tegen de zomer van 2014 naar een ruimer pand in de Onafhankelijkheidsstraat te verhuizen. Intussen ontvangt dokter Emilija Andric, een van de zes huisartsen in dienst, op het oude adres in de dichtbevolkte buurt ook patiënten zonder fysische klachten.

Deze laatste groep verwijst Andric, die als huisarts bij de patiënten veel vertrouwen geniet, indien nodig door naar externe psychische hulpverlening. "Maar feedback over mijn patiënt krijg ik vrijwel nooit. Al gebeurt het ook dat mijn patiënt niet gaat," legt ze uit. "Door de juiste motivatie en het feit dat de psycholoog in het centrum is (en dus de eerstelijnszorg versterkt, SVdb), zetten patiënten de stap."

Andric, een vierenveertigjarige van Servische origine met vier jaar ervaring in De Brug, ziet nog voordelen in de preventieve aanpak: minder werklast voor de arts, door overleg met de psycholoog een betere opvolging van de patiënt, het verminderen van werkonbekwaamheid en het beperken van weerslag op familie en vrienden. "Bovendien leer ik mijn patiënten beter kennen."

Let op uw gezondheid
Tegelijk waarschuwt de arts om de wachttijd - ruim een maand - niet te laten vergroten. "Als mijn patiënten lang moeten wachten, haken ze gemakkelijk af. Ook laten de twee weken tussen een eerste en tweede sessie het effect uitdoven." Zowel Andric als El-Omari vinden een halve dag zitting per week 'weinig'.

Eenmaal in therapie krijgt een patiënt maximaal twaalf sessies. De psycholoog bekijkt of dat voldoende is, dan wel of de patiënt best doorverwezen wordt voor langdurigere hulp. Deze manier van werken wordt nog in acht andere huisartsenpraktijken in het Brussels Gewest toegepast. Het Huis voor Gezondheid coördineert, het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg stuurt psychologen.

Volgens Ben, die nu van een ziekte-uitkering leeft en medicatie neemt tegen depressie en om te slapen, lucht een gesprek met de psycholoog op. "Het werd me te veel. Ik heb geleerd om de hoop niet op te geven," zegt de ex-magazijnier die zich gelukkig prijst met de steun van zijn vrouw en drie kinderen. "Veel gewicht kan ik niet meer tillen, dus kijk ik uit naar aangepast werk. Vandaar mijn raad: let op uw gezondheid. Want de dag dat het slecht gaat, lijdt u, niet uw werkgever."