Peter Swinnen: 'Brussel moet dubbel zo dicht worden'

Brussel heeft vooral nood aan een globale stedelijke visie, niet enkel een eengemaakte politiezone. Dat zegt Peter Swinnen, Vlaams bouwmeester en medeoprichter van het Molenbeekse architectenbureau 51N4E, naar aanleiding van het debat over Molenbeek. "Brussel is nooit in staat geweest de torenhoge ambities van Leopold II bij te benen."

Volgens Swinnen is het een "aberratie" om het debat over Molenbeek te herleiden tot een louter veiligheidsprobleem. "Het probleem Brussel kent zijn oorsprong vooral in haar identiteitsloze ruimte. Er zijn natuurlijk wel kleinschalige initiatieven om buurten te verbeteren, bijvoorbeeld de wijkcontracten, maar deze vormen onvoldoende kritische massa om deze stad een duidelijke identiteit te verschaffen. Een identiteit waar haar inwoners nochtans recht op hebben. Vandaag is het ieder voor zich, en dat heeft zo zijn gevolgen," schrijft de architect in een opiniebijdrage voor De Morgen.

Het contrast tussen pakweg de Europese wijk en oud-Molenbeek is erg groot, stelt Swinnen vast. "Het beleid stereotypeert dit enkel, weigert in uitdagende nuances na te denken, boven de gemeentelijke grenzen heen. Het probleem van Brussel, en in het klein van de Mortierbrigade, is dat het stedelijk weefsel fundamenteel onaangepast is aan deze tijd. Haar stadsdelen presenteren zich ofwel als een eindeloze zee van negentiende-eeuwse donkere woningen zonder genereuze open en publieke ruimtes, ofwel als monofunctionele ontwikkelingen zonder menselijke schaal."

Swinnen heeft ook bedenkingen bij de grote projecten die in ontwikkeling zijn. Zonder connecties met de nabijgelegen Maritiemwijk dreigt Thurn & Taxis een implantaat te blijven, een zoveelste bang eiland, aldus de Vlaamse bouwmeester. De plannen met de slachthuizen van Anderlecht vinden wel genade, niet toevallig een grotendeels privaat initiatief. Het bestuur moet echter wakker schieten want de speeltijd is voorbij, klinkt het verder.

"Waarom kan er in Brussel geen overkoepelende alliantie opstaan van geëngageerden met slagkracht, zelfs politici, die zich achter een ambitieuze ruimtelijke visie durven te scharen voor de lokale gemeentelijke belangen? Waarom neemt Europa, dat Brussel nu al decennia lang leaset door zich te vestigen in zielloze promotoromgevingen, geen duidelijke hap uit een van haar ontwikkelingsbudgetten om de stad Brussel, en vooral haar historisch problematische wijken, daadwerkelijk een kwantumsprong te laten maken? Waarom krijgt een Brussels Bouwmeester, het adviserend instituut par excellence om de stedelijke ambitie van Brussel mee op de rails te zetten, geen duidelijk mandaat dat voorbij de kruimeldossiers kan gaan?"

Parken met bloedgeld
Volgens Swinnen heeft Leopold II Brussel opgezadeld met een oeverloos probleem. "Zijn (weliswaar met bloedgeld gefinancierde) interventies - structurerende genereuze parken, schalige boulevards en internationaal getinte ijkpunten - wilden Brussel tot een echte wereldstad maken. Maar Brussel is nooit in staat geweest de torenhoge ambities van de koning-urbanist bij te benen. Honderdvijftig jaar later wordt er wat geknutseld aan de kanaalzone een vernieuwingsoperatie die al versleten is nog voor ze goed en wel klaar is of worden pleinherinrichtingen zoals het Flagey en Rogier aangekondigd als de grote werken van Brussel. Dit is toch niet langer serieus te nemen."

"Brussel heeft echt nood aan een verder reikend ruimtelijk ambitieniveau en niet louter aan een eengemaakte politiezone. Brussel moet verdubbelen, niet in oppervlakte maar in densiteit, opdat het de effecten van een echte stad zou kunnen genereren. Een stad waarbij het openbaarvervoersnetwerk op schaal van een wereldstad bedacht is maar tegelijk lokale impulsen doet ontstaan."

Nog tot 4 september loopt in Bozar de tentoonstelling Double or Nothing over het architectenkantoor 51N4E