'Piazza Schuman: en nu vooruit!'

Twee jaar na de oproep voor een grote picknick op het Beursplein, vraagt filosoof Philippe Van Parijs aandacht voor het Schumanplein. Met behulp van een Piazza Schuman Fonds wil hij de karakterloze rotonde omtoveren tot een echte Europese ontmoetingsplaats. Hij belegt ook een picknickvergadering.

Pathetisch? Schandalig? Hoe kan men nu verwachten dat Europeanen de EU en haar hoofdstad in hun hart sluiten, als de openbare ruimte die er symbool voor staat slechts een karakterloze rotonde is langs een banale stadsautostrade?

Reeds in februari 2001 vraagt Europese Commissievoorzitter Romani Prodi, om van het Schumanplein een “ontmoetingsplaats voor Europa te maken, een piazza van het continent. De Europeanen moeten voelen dat ze het hart van Europa bezoeken,” zo zei hij toen.
En de Belgische overheden lijken helemaal mee met het verhaal. In november 2001 stelt federaal minister Isabelle Durant (Ecolo) een richtschema voor de Europawijk voor. Daarin wordt het doorgaand verkeer onder de grond gestopt.

Twee jaar later verklaart federaal vicepremier Laurette Onkelinx (PS) in de Kamer: “Ik heb mijn administratie gevraagd te onderzoeken of het verkeer van de Kortenberglaan en het Schumanplein ondergronds kan worden afgeleid. Met het oog op de organisatie van alle Europese topontmoetingen is een oplossing onontbeerlijk.”

De studies volgen elkaar op, de gewestelijke overheden onderschrijven de plannen, met ruggensteun van het buurtcomité. In juli 2010 herhaalt Brussels minister van openbare werken Brigitte Grouwels (CD&V) het voornemen om “van het Schumanplein een autoluwe zone te maken en om het om te vormen tot een authentieke ontmoetingsplaats voor de hele buurt,” met de steun van Bruno De Lille (Groen), staatssecretaris voor Mobiliteit.

Het Brussels Gewest organiseert zelfs een internationale wedstrijd voor de heraanleg van het rondpunt. In november 2011 wordt een winnaar aangeduid.

In januari 2013 gaat het gerucht dat Beliris op het punt staat om een bouwaanvraag in te dienen voor een autotunnel in de ruimte tussen de nieuwe treintunnel Schuman-Josaphat en de bestaande autotunnel richting E40.

Er gebeurt echter niets. Oorzaak? Blijkbaar een nieuwe Europese tunnelrichtlijn die een afschrikwekkende meerkost zou betekenen om de veiligheid in de tunnel te verzekeren. Dertien jaar na de oproep van Prodi is het ellendige rondpunt nog altijd geen piazza. Tien jaar na de verklaring van Onkelinx lijkt de ‘onontbeerlijke oplossing’ nog steeds niet in zicht. Wat is er nodig om de zaak vooruit te helpen? Wellicht, indien realistisch, een alternatieve oplossing uitwerken, zonder nieuwe tunnel maar met een omlegging van het verkeer via Montgomery.

De Belgische en Brusselse regeringen moeten in elk geval hun engagementen ernstig nemen en het nodige budget voorzien bij Beliris. Maar de Europese Unie moet ook beseffen dat ze veel meer is geworden dan een internationale organisatie die haar administratie in Brussel heeft gevestigd. Ze is een democratische entiteit met een echte hoofdstad.

Dit feit kent Europa rechten toe op onze stad. Maar het zorgt ook voor verplichtingen, inclusief in de vorm van een financiële bijdrage aan het imago van de wijk waarin ze zich in al haar omvang heeft gevestigd.

Crowdfunding
Bij wijze van aanmoediging aan wat top down moet gebeuren, lijkt het me ook geschikt om een bottom up initiatief te nemen. Een eeuw geleden moesten rijke Brusselaars nauwelijks belastingen betalen. Om verfraaiingswerken te financieren in de openbare ruimte – de bouw van monumentale fonteinen bijvoorbeeld – werd toch op hen een beroep gedaan in de vorm van ‘openbare inschrijvingen’. Ze gaven graag een klein deel van hun privéconsumptie prijs om de stad meer allure te geven.

Vandaag bevindt zich een groeiend aandeel van de Brusselaars – Europese ambtenaren, diplomaten en nog vele anderen – in de situatie die vergelijkbaar is met de Brusselse notabelen van toen: welgesteld maar weinig belast. En ik ken er meer dan een die daar enige gêne bij voelt, en daarom vermoedelijk de volgende suggestie zal verwelkomen.

Laten we een ‘Piazza Schuman Fonds’ oprichten, gespijsd door crowdfunding, het hedendaagse equivalent van de ‘openbare inschrijving’. Dat zou de Europese Brusselaars een mogelijkheid geven om concreet bij te dragen aan de kwalitatieve verbetering van de Europese hoofdstad.
Het zou ook een boodschap zijn van de Europese burgers aan de Brusselse, Belgische en Europese overheden: doe eindelijk wat nodig is om iets minder afschuwelijks te maken van deze symbolische plek waarvan het beeld bijna dagelijks op miljoenen schermen verschijnt.

Wie kan, wie wil zo’n initiatief nemen? Wie heeft ideeën om het verder te verfijnen en concretiseren? Wie wil eenvoudig samen dromen over wat de omgeving van Schuman zou kunnen worden? Misschien een groepje enthousiaste Europeanen. Misschien enkele Brusselse kandidaten voor de verkiezingen van 25 mei. Misschien uzelf. Ik stel voor om elkaar te treffen op zaterdag 17 mei om 12.30 uur in het ‘parkje’ in het rondpunt, waar dan een feest plaatsvindt in de marge van de opendeurdag van de Europese instellingen. Indien het regent, kom met uw paraplu. Indien niet, kom met uw picknick. Ook als het niet regent zal ik er zijn met een oranje cape, ter herinnering aan de grootste Brusselaar aller tijden, Willem Van Oranje. Zijn leuze was: “Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer.”

Reacties en suggesties zijn welkom op piazzaschuman@bxlconnect.com.

Philippe Van Parijs is Brusselaar en hoogleraar aan de universiteiten van Louvain-la-Neuve en Oxford.