Plan tegen ongelijke verdeling man-vrouw bij academisch personeel VUB

Aan de Vrije Universiteit Brussel behalen meer vrouwelijke dan mannelijke studenten een masterdiploma. Toch komen vooral mannen in academische functies terecht. Twee fiere feministes porren aan tot actie.

S imone de Beauvoir, de overleden Franse schrijfster en filosofe, inspireert hen. Net als de Beauvoir zijn ze overtuigd feministe, wat niet betekent dat ze iets tegen mannen hebben. In het plan dat Machteld De Metsenaere (59), gewoon hoogleraar aan de faculteit Recht en Criminologie, en haar medewerkster Lisa Wouters (31), samen met collega’s uitwerkten om de ongelijke verdeling van de bijna 1.600 academische personeelsleden aan de VUB aan te pakken, is er ook aandacht voor mannen. Al gaat het toch vooral om vrouwen.

Professor De Metsenaere, op het einde van haar carrière, en Wouters, in het begin van haar loopbaan, hebben ruime ervaring in de wereld van diversiteit en gender. Gender? Een woord uit het Engels dat slaat op de zogeheten sociale constructie van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Zo worden meisjes gemotiveerd om met poppen te spelen, of hun nagels gelakt, terwijl jongens autootjes in de handen krijgen. Van jongs af aan wordt kinderen ‘opgelegd’ wat mannelijk en vrouwelijk is.

Is daar iets verkeerd mee? Ja, zeggen beide dames, want het kan leiden tot stereotype rollen en ongelijke machtsverhoudingen. Als voorbeeld haalt Wouters de verkoop van speelgoedstofzuigers voor meisjes aan. “Alsof meisjes enkel voorbestemd zijn om te poetsen.” Ander denkbeeld: meisjes zijn van natuur uit zorgend en jongens ondernemend. Of is dit aangeleerd?

“Aan de universiteiten leiden gendervooroordelen ertoe dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn op de academische ladder,” zegt De Metsenaere kordaat. “Dat is verkeerd.” Een statistiek in de vorm van een schaar maakt dat zichtbaar: het mannelijk been scoort hoog, het vrouwelijk laag. Terwijl vrouwelijke studenten met een masterdiploma in de meerderheid zijn (57,9 procent vrouwen tegenover 42,1 procent mannen), bevinden vrouwelijke gewoon hoogleraren, dat is een hoge functie aan de unief, zich in een zware minderheid (15,3 procent vrouwen tegenover 84,7 procent mannen). Een tweede statistiek leert dat deze situatie al tien jaar quasi onveranderd is.

De cijfers hebben heel wat ogen aan de VUB geopend, alvast bij de mannen. Deze laatsten beweren bij hoog en laag niet te discrimineren, dat ze zich bij aanwerving en promotie enkel laten leiden door objectieve criteria. De Metsenaere zegt hen te geloven. Hoe komt het dan dat vrouwen minder aan de bak komen? En waarom neemt het aantal vrouwen af naarmate de functie belangrijker wordt?

Niet naar het buitenland
Een geheel van vaak subtiele redenen zorgt daarvoor, zo leggen beide vorsers uit. Mannen zouden leiderschapskwaliteiten makkelijker aan een man afspiegelen. Vrouwen zouden bij een sollicitatie minder zelfverzekerd overkomen. Of omgekeerd: als harde tantes, wanneer ze even zelfverzekerd als mannen komen opdraven. Ook zouden academici geloven dat vrouwelijke academici met kind minder productief zijn, of niet naar het buitenland willen – al kan dat ook gezegd worden van een mannelijke academicus, die vader werd.

Een ander factor van invloed is het gebrek aan vrouwelijke rolmodellen. Zou het daarom zijn dat vrouwen minder makkelijk een dossier ter promotie indienen?

Uit Zweeds onderzoek blijkt bovendien dat vrouwelijke wetenschappers 2,4 keer meer dan mannen moesten publiceren om aanspraak te maken op een fonds. Ander onderzoek toonde aan dat twee sollicitanten, een man en een vrouw maar met hetzelfde cv, verschillend beoordeeld werden: de man werd als competenter becijferd en kreeg een hoger startloon. Pittig detail: mannen en vrouwen maakten dezelfde beoordeling van de sollicitanten.

Een 50-tal maatregelen, die na veel en breed overleg tot stand kwamen, luiden een ommekeer in. Zo moeten voortaan in commissies voor aanwerving en bevordering, alsook in bestuursorganen, een derde vrouwen zitten. De Metsenaere: “Wanneer in commissies meer vrouwen aanwezig zijn dan één excuustruus, dan wordt anders geoordeeld.”

Stigmatiserend
Daarnaast komen er zowel voor mannen als vrouwen vorming over gender en gesprekken over de loopbaan. Verder is er aandacht voor thematische verloven en gezinsvriendelijke vergaderuren. Op de campus zal meer aandacht besteed worden aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een digitaal meld- en informatiepunt voor studenten hoort daarbij.

Tevens heeft elk van de acht faculteiten haar zwakke punten opgelijst en streefcijfers bepaald. In 2016 volgt een evaluatie. In verschillende faculteiten is de groep zeer vrouwelijk, terwijl in de top veelal mannen zitten. Personeelsbeleid moet daar iets aan doen. Komt dit neer op positieve discriminatie? Beide dames lachen hartelijk.

Om vervolgens in koor te zeggen: “Wij gaan ervan uit dat mannen jarenlang positief gediscrimineerd geweest zijn. Dat bewijzen de cijfers. Die discriminatie proberen wij nu af te bouwen.” Wouters neemt het woord: “Ik zou de rector (Paul De Knop, SVdb) willen citeren: ‘Beleid maken is keuzes maken’. Waarom zou je gender, of multiculturaliteit, dan niet laten meespelen? Het dossier geeft nog altijd de doorslag, maar dan moet gekozen worden.”

Werkt dit niet stigmatiserend voor een vrouw? De Metsenaere: “Het zijn doorgaans niet de jongste mannen die zulke uitspraken doen. Zij vrezen een bevordering te missen, of minstens langer te moeten wachten. Maar vrouwen vinden deze behandeling prima, net zoals jonge mannen.” Waarna de professor haar map dichtdoet en zich richting aula haast, om te doceren over vrouwengeschiedenis, waar het gedachtegoed van Simone de Beauvoir nog altijd actueel is.