Politiek steekspel rond voetgangerszone: bont en blauw, niet knock-out

Los van de externe tegenslagen zoals de tunnelsluitingen en de aanslagen, was communicatie waarschijnlijk het grootste pijnpunt van de voetgangerszone. Dat de boodschap niet altijd duidelijk was, heeft onder meer te maken met de verschillende visies binnen de meerderheid. Ondanks alles bleef de voetgangerszone echter overeind.

Even terugspoelen naar 29 juni 2015, de dag dat een aanzienlijk deel van de Jules Anspachlaan en verschillende zijstraten autovrij werden. De zogezegd grootste voetgangerszone van Europa zou daarna alleen maar groter worden, verkondigde Pascal Smet (SP.A), die zich eerder al had uitgesproken voor een volledig autovrije Vijfhoek.

Maar een jaar later heeft de auto toch weer wat terrein teruggewonnen in de binnenstad. De Brouckère krijgt een extra rijvak en de Zuidstraat blijft na heraanleg dan toch toegankelijk voor auto’s. Eerder was het al opnieuw mogelijk geworden om via de Lakensestraat of de Lemonnierlaan het centrum in te rijden.

Veelzeggend was de alweer warrige communicatie rond de laatste wijziging. Het eerste perslek deed uitschijnen dat het om een substantiële inkrimping ging. Wellicht een poging om de hardnekkige perceptie dat het centrum onbereikbaar is te counteren. Smet en zijn partijgenote Ans Persoons reageerden snel via sociale media dat er geen sprake is van verkleining. Ze deden de berichtgeving af als “geruchten” en “gespin”.

De tegenstrijdige berichten leggen een latente strijd bloot binnen de meerderheid. SP.A is daarin altijd de grootste pleitbezorger geweest van de autovrije zone. Het standpunt van de PS zit daar in principe niet ver vanaf. Smet en co zijn er de voorbije jaren immers in geslaagd om hun grote zus min of meer te overtuigen van hun mobiliteitsverhaal. Daartegenover staan de liberale coalitiepartners. MR en Open VLD hebben er altijd op gehamerd dat de binnenstad ook met de auto bereikbaar moet blijven. Vandaar ook dat het stadsbestuur van bij aanvang niet koos voor een verkeersplan met parkeerlussen, maar een circulatieplan waarbij automobilisten nog altijd van de ene kant van de Vijfhoek naar de andere kunnen rijden zonder de Kleine Ring te nemen.

Het politieke compromis tussen rood en blauw kwam onder druk zodra de prille euforie rond de voetgangerszone werd overstemd door tegenstanders. Na de eerste georganiseerde protesten van handelaars in september duurde het niet lang voor de eerste wijzigingen aan het circulatieplan werden doorgevoerd. Daarna ging er geen maand voorbij zonder dat een MR-lid zich niet uitsprak om opnieuw meer plaats voor de auto op te eisen. Hoe harder de handelaars riepen, hoe meer argumenten de liberalen hadden om wijzigingen af te dwingen. Dat de tegenstanders op de man gingen spelen door burgemeester Yvan Mayeur te viseren, heeft de PS waarschijnlijk ook gevoeliger gemaakt voor hun eisen. Als puntje bij paaltje kwam, kon de MR ook druk uitoefenen via Didier Reynders, de minister in de federale regering bevoegd is voor Beliris, het samenwerkingsakkoord tussen het Brussels Gewest en de federale overheid dat instaat voor de heraanleg van de centrale lanen.

Krachtsverhoudingen
Hoe de wijzigingen in de toekomst zullen uitpakken zal opnieuw afhangen van de politieke krachtsverhoudingen op dat moment. SP.A onderstreept bijvoorbeeld dat het extra rijvak aan De Brouckère een dienstweg met paaltjes wordt. De Zuidstraat moet dan weer een woonerf worden waar voetgangers voorrang hebben en parkeren verboden is. Het zou in Brussel echter niet de eerste keer zijn dat een parkeerverbod niet wordt afgedwongen, of paaltjes worden gesaboteerd.

Hoe dan ook bleven de wijzigingen tot nu toe beperkt tot gemorrel in de marge. De voorlopige conclusie is dan ook dat de voetgangerszone ondanks de verschillende visies, ondanks de klachten over lawaai, vuilnis, onveiligheid of dalende inkomsten, ondanks de aanpassingen, ondanks de fouten bij de aanpak en ondanks alle externe tegenslagen zoals de aanslagen, opvallend goed standhoudt. Geen enkele partij pleit voor een terugkeer naar de situatie voordien. Ook schepen Alain Courtois (MR) liet er op een persconferentie over de laatste wijzigingen weinig twijfel over bestaan. “De centrale lanen waren al een economisch rampgebied, een autoriool die verschillende bloeiende handelswijken van elkaar scheidt”, klonk het.

Het principe van een autovrij Beursplein lijkt dan ook definitief verworven. De Brouckère krijgt misschien meer auto’s dan gehoopt, maar zal nog altijd een groter plein zijn dan de Vismarkt, waar een levendige ruimte bestaat tussen twee rijvakken. Overigens is de nieuwe ruimte aan De Brouckère misschien wel de minst gebruikte van de nieuwe voetgangerszone. Waarschijnlijk omdat ze door twee drukke wegen wordt afgesloten van het deel van de Anspachlaan en het Beursplein, die wel veel volk lokken ook al zien ze er (nog) niet uit.

Enkel de gerechtelijke procedures lijken nog roet in het eten te kunnen gooien, al kan de Raad van State volgens Stad en Gewest niet raken aan het principe van de voetgangerszone. Wel kunnen de procedures de heraanleg verder vertragen. Dat zou een streep door de rekening zijn van de bewindslui die minder lintjes kunnen knippen voor de verkiezingen. Maar even goed van de plaatselijke handelaars, bewoners en alle Brusselaars die langer met een grote werf in het midden van de stad zullen moeten leven.