Project X maakt van leerlingen 'createurs'

Een week lang krijgen de leerlingen van het Atheneum Victor Horta, een beroepsschool, de kans om deel te nemen aan kunstworkshops. Project X, in samenwerking met de vzw Foyer uit Molenbeek, slaat aan bij de jongeren. Het project bewijst dat kunst en beroepsonderwijs best samen gaan.

Er hangt een druk sfeertje in het atheneum. Op de speelplaats lopen verschillende jongeren rond, druk in de weer. "Er zijn zes workshops: Muziek, Dans, Monumentale Kunst, Kostuumontwerp, Film en Fotografie," zegt Rita Dehertogh, leerkracht Plastische Opvoeding en begeleidster van het project. "En je ziet dat de leerlingen echt wel geconcentreerd zijn in wat ze doen. Geen sinecure, want dit is best wel een moeilijke school."

Broeksriem
Aan een klaslokaal te midden van een groene speelplaats staan twee potsierlijke kostuums uitgestald. Binnen in het klaslokaaltje staan er nog eens twee. "En kijk eens goed naar die jurk. Als je goed kijkt, zie je dat ze gemaakt is van... wc-papier, inderdaad," zegt Dehertogh enthousiast. "Ons idee," zeggen de leerlingen Sevdija en Ceylan ietwat verlegen, maar toch trots, terwijl ze nog een velletje papier op de jurk spelden. Bij wijze van herkenning dragen de twee, en met hen veel leerlingen, broeksriemen met hun naam erop, bezet met valse diamantjes.
"Deze jurken gaan we elk om de beurt dragen tijdens het toonmoment morgen," zeggen Patricia en Florence, terwijl ze aan een jurk werken die gemaakt lijkt van gordijnstof. Prompt gaat iedereen ijverig over tot de orde van de dag.

Rolls-Royce
Een beetje verderop weerklinkt het geluid van metaal dat bewerkt wordt. "Dit is echt een ludieke creatie, in de workshop Monumentale Kunst," zegt Dehertogh als we het lasatelier bereiken. En inderdaad, de creatie waaraan deze jongens - alleen maar jongens - werken, is een vuilnisbak op wieltjes, bezet met gelaste dollar- en eurotekens. "Het concept van deze kunstweek is 'arm-rijk', en de leerlingen die deelnemen, hebben het idee gehad om een vuilnisbak te maken - wat armoede symboliseert - en die op een karretje te zetten dat een Rolls-Royce-embleem krijgt - wat dan weer rijkdom symboliseert. En ze gaan hem daarna ook gebruiken om de speelplaats op te ruimen, dus het is ook nog eens nuttig."

Sommige lassers hebben bij het werk een zonnebril op. "Tja, zo'n lasbril is niet stoer, hé," zegt Dehertogh. Begeleidster Goedele Lobels, de enige vrouw in het bonte gezelschap, vindt het oké. "Maar met deze jongeren werken vereist toch wel een speciale mentaliteit." Lobels is lid van het Antwerpse kunstcollectief Piazza dell'Arte, dat de workshops organiseert. De strikt mannelijke omgeving deert haar niet. "Je moet gewoon weten hoe je ze aanpakt," zegt ze. De leerkracht metaalbewerking helpt ook een handje mee, en kijkt toe op het goede verloop. "Dit is niet goed gelast, Nasirke," klinkt het gemoedelijk, maar schools.
Lang niet iedereen neemt met evenveel zin deel. Een eindje verderop staat Shpetim, die een kantooropleiding volgt, een beetje doelloos een stuk metaal te bewerken. "Toch maar een beetje plezant," zegt de verveelde kunstenaar.
"Weet je, in deze school zijn de leerlingen rechttoe rechtaan. Je kunt veel van hen gedaan krijgen als je laat blijken dat je hen respecteert. Maar als het hun niet zint, dan weet je het natuurlijk ook direct," vertelt Dehertogh onderweg naar de volgende workshop. "En ja, dit is natuurlijk een concentratieschool, dat weet iedereen. Maar om eerlijk te zijn: ik zou niet in een 'witte' school les willen geven. Dit geeft meer voldoening."

Een bende verklede jongeren met een speelgoedgeweertje stormt op ons af. "Ah, daar hebben we de workshop Film," zegt Dehertogh.
"Het filmpje gaat over een bankoverval, waarin de boef per ongeluk een vuilniszak meeneemt in plaats van de zak met het gestolen geld. Het verhaal eindigt als een landloper de echte zak met de buit vindt, en daardoor rijk wordt. Opnieuw 'arm-rijk' dus," legt een gemaskerde acteur uit. De dolle bende vervolgt zijn weg.
Bij de workshop Fotografie is de fut er een beetje uit. Een groepje leerlingen rust even uit op banken in een klaslokaal. "We hebben veel mooie foto's, maar nu we die hebben, zouden we weleens een andere workshop willen proberen," zegt Maeva kordaat. "Er zitten nochtans pareltjes tussen," legt begeleidster Sophie van Piazza dell'Arte uit. "Ook deze leerlingen hebben voor de workshop het thema 'arm-rijk' aangesneden, en het zit wel snor met hun creativiteit, zowel qua fotografie als poseerwerk."

Faithless
De muziekklas is misschien wel het meest prestigieuze project. Als we het lokaal binnenkomen, worden we getrakteerd op een heus technonummer dat warempel aan Faithless doet denken.
De deelnemers zitten verzameld achter een collectie synthesizers en drumcomputers, en spelen voor ons live een van hun creaties. "De nummers worden tijdens het defilé met de jurken morgen live gebracht. Alle workshops komen tijdens het toonmoment samen," zegt Dehertogh. Stilletjes laten we de muzikanten in hun concentratie.
De laatste klas, de dansklas, is leeg. "Die pauzeren waarschijnlijk, maar waar ze zitten, weet ik niet."

Doel
"Voor de school zijn deze projecten heel verrijkend. We hebben vroeger al vaak zulke dingen georganiseerd, en de leerlingen zijn meestal enthousiast. Het is een welkome afwisseling en het bevordert de samenhang, want door deze projecten leren de jongeren samen een doel te bereiken, en ze leren elkaar goed kennen. Voor de leerkrachten is het ook eens iets anders dan les geven. We zijn ook lang - haast twee jaar - bezig geweest met dit te plannen. Daarbij heeft de vzw Foyer ons goed geholpen, want alleen een subsidiedossier aanvragen, is niet makkelijk," zegt Dehertogh op een rustig moment.

Even later komt muziekbegeleider Tom Buytaert erbij zitten. "Bij Piaz­za willen we elke jongere, met welke achtergrond dan ook, een kans geven om zich creatief te ontplooien. Op deze school is de aanpak natuurlijk anders dan op een ASO-school (algemeen secundair onderwijs, red.). Dit is intensief, maar niet moeilijk. Wat wel jammer is, is dat de jongeren wat geremd zijn omdat er bij elke workshop een leerkracht zit. Zonder zou het veel spontaner verlopen. Het is niet het resultaat dat telt voor ons, maar eerder de weg ernaartoe. Toch is dit een van de prettigste workshops die ik ooit gegeven heb."

Geprikkeld
De volgende dag, tijdens het toonmoment, is het euforie alom. Met veel enthousiasme tonen de jongeren hun creaties, en ondanks enkele schoonheidsfoutjes mag het resultaat van een week intensief werken er zijn. Opvallend is de erg professioneel ogende film van de gisteren nog dolle bende, en de Rot-Royce, het vuilniskarretje dat gisteren nog niet half afgewerkt was, en nu trots wordt voorgesteld.

Pascal Smet, die namens de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) - samen met de Vlaamse Gemeenschap een van de sponsors van Project X - aanwezig is, zegt het als volgt: "Als minstens één van deze leerlingen door deze workshops geprikkeld wordt om zelf kunst te gaan maken, kunnen we al tevreden zijn." Ook directeur Ivo Broeckx is tevreden. "Zo zie je maar dat kunst, als je het op deze manier aanpakt, kan leven in het BSO. Als ik zie wat we hier in één week tijd hebben kunnen realiseren, dan is dat ronduit fantastisch. Zeker omdat we in het begin 65 benodigde leerlingen hebben moeten aanduiden, omdat niemand geïnteresseerd leek."

:: Meer info over Piazza dell'Arte op www.piazzadellarte.be