Protest tegen plannen voor digitalisering Brussel houdt aan: 'Fysieke loket moet blijven'

Woensdag wordt het omstreden ontwerp van ordonnantie 'Digitaal Brussel' van minister voor Digitalisering Bernard Clerfayt (Défi) behandeld in het parlement. Tientallen verenigingen en vakbonden roepen op tot een betoging voor het gebouw. "Wij willen snoeiharde garanties dat het fysieke loket blijft bestaan."

Het is de zoveelste betoging sinds Bernard Clerfayt, behalve Brussels minister van Werk en Digitalisering ook bevoegd voor Plaatselijke Besturen, vorig jaar zijn plan lanceerde voor de digitalisering van de Brusselse administratie. Met zijn ontwerp van ordonnantie 'Brussel Digitaal' wil de minister de gewestelijke en gemeentelijke administraties, met inbegrip van de ocmw's, Actiris, gemeentelijke vzw's en openbare ziekenhuizen, verplichten om hun diensten binnen de vijf jaar online toegankelijk te maken. De Brusselaar krijgt op deze manier het recht om zijn administratie online af te handelen.

Een hele rits Brusselse middenveldorganisaties - variërend van vakbonden tot verenigingen die zich bezighouden met ouderen, armoedebestrijding, gezondheid, alfabetisering, sociale cohesie en mensenrechten - zette meteen de hakken in het zand. Zij ervaren dagelijks aan den lijve hoe groot de digitale kloof in Brussel is en vrezen dat een flink deel van de Brusselaars uit de boot zal vallen als het digitale contact met de administratie de overhand krijgt.

Uit de Barometer Digitale Inclusie die de Koning Boudewijnstichting eind vorig jaar publiceerde, bleek dat veertig procent van de Brusselaars tussen de 16 en 74 jaar oud geringe digitale vaardigheden heeft, een gevolg van onder meer de kostprijs van hard- en software en het ontbreken van een ondersteuningsnetwerk. Intussen raast de digitalisering, die een boost kreeg tijdens corona, voort en zijn er steeds minder fysieke loketten.

Digitaal én inclusief

Veronique De Leener, die als directeur van Maks vzw al bijna vijfentwintig jaar bezig is met het digitaal sterker maken van de vaak arme en kortgeschoolde bevolking in de kanaalzone, is een van de organisaties die zich tegen de plannen verzet. "Wij zijn tegenwoordig ongeveer de hele dag bezig online afspraken voor mensen te maken bij de gemeente of bij de dokter, bankrekeningen te openen en itsme te installeren," zegt ze.

Maks vzw was eind vorig jaar een van de tweehonderd ondertekenaars van een open brief waarin de plannen van de minister discriminerend werden genoemd en waarin aangedrongen werd op fysieke loketten en een goedwerkend telefonisch onthaal bij de administratie. Clerfayt haastte zich om duidelijk te maken dat Brussel digitaal én inclusief moet zijn en dat het geenszins zijn bedoeling is de fysieke loketten af te schaffen.

In het voorontwerp kwam vervolgens een extra artikel - artikel 13 - met daarin de bepaling dat er ondersteuning voorhanden moet zijn bij de uitvoering van online administratieve procedures en dat er ook een niet-digitaal alternatief geboden moet worden.

Onvoldoende garanties

Niet concreet genoeg, vonden de tegenstanders. In een nieuwe versie van de ontwerptekst werd verduidelijkt dat er bij wijze van alternatief een 'contact ter plaatse en/of per telefoon en per post' moet zijn. De kritische verenigingen, die in de eerste plaats een goedwerkend fysiek loket wensen, drongen aan op het schrappen van die 'of'.

Dat gebeurde, maar er kwam een andere 'of' voor in de plaats. In de huidige ontwerptekst, die voor de zomer goedgekeurd werd door de regering en nu wordt voorgelegd aan het parlement, staat: "Overheidsinstanties bieden hun gebruikers minstens een contact ter plaatse en per telefoon, per post of elke andere maatregel die het mogelijk maakt om administratieve procedures of communicatie op een andere manier dan online uit te voeren."

Ook deze formulering biedt voor de verenigingen onvoldoende garanties. "Die laatste zinsnede moet eruit," zegt Daniel Flinker van alfabetiseringsorganisatie Lire et Ecrire, die ook de trekker is van een nieuwe open brief die deze week verstuurd wordt naar de Brusselse parlementsleden. "Door die 'of' lijkt het nu alsof het fysieke loket toch niet echt verplicht is."

Veronique De Leener heeft ook kritiek op het feit dat in de ontwerptekst geen garanties staan voor de kwaliteit van niet-digitale alternatieven. "Dat ze toegankelijk en laagdrempelig moeten zijn bijvoorbeeld. Mensen met beperkte digitale vaardigheden zijn er niet mee geholpen als ze hun fysieke afspraak op het gemeentehuis vooraf digitaal moeten regelen. Overigens worden in de tekst wel kwaliteitsvereisten geformuleerd voor de digitale dienstverlening."

Onevenredige last

In het toegevoegde artikel 13 staat ook dat de regel om een alternatief voor online te voorzien niet van toepassing is als dit een onevenredige last voor de overheidsinstantie met zich meebrengt. Die bepaling wil Daniel Flinker geschrapt zien, of toch minstens grondig aangepast.

En dan is er nog de discussie over het begrip 'ondersteuning', waar de Brusselaars recht op hebben bij het afhandelen van hun digitale administratieve procedures. Flinker: "Gaat het om punctuele ondersteuning of om echte begeleiding van de burger bij de digitale transitie? In dat laatste geval moet de minister op zijn minst de Openbare Computerruimtes in Brussel structureel financieren, wat nu niet gebeurt."

Woensdagochtend zal de commissie voor economische zaken en tewerkstelling van het Brusselse parlement zich buigen over de ontwerptekst. De tegenstanders verzamelen vlakbij het parlement, op het Sint-Jansplein.