Psychiater Erik Thys over de schaduwkantjes van hersenspinsels

Psychiater Erik Thys en zijn vzw Het Mis Verstand voeren een nobele strijd: ze willen het taboe doorbreken dat rond mensen met een psychose hangt. In het psychiatrisch centrum Sint-Alexius Elsene lukt dat aardig: over enkele weken krijg je van op straat de negen meter hoge glasraamcreatie van enkele patiënten te zien.

Er was al Het geheim van de hersenchip, een boek met striptekeningen dat in talloze talen vertaald werd. En enkele cd's zoals Psychoasis/Music from the mind, waaraan An Pierlé, Gorki, DAAU, Kamagurka, Rob Vanoudenhoven en andere bekende Vlamingen meewerkten. Er is Het geheim van de ruimtelift, een stripalbum over autisme (het allereerste in zijn soort) dat dezer dagen bij EPO verschijnt. En nu heeft het Psycho-Sociaal Centrum (PSC) Sint-Alexius - samen met de afdeling van het AZ Brussel in Jette de enige Nederlandstalige psychiatrische kliniek in Brussel - één procent van het overheidsbudget voor zijn verbouwing opzijgezet voor een groot glasraam, gemaakt door patiënten.

Dit gebeurt allemaal onder impuls van dokter Erik Thys, die erin slaagt een tipje van de sluier te lichten rond mensen met een psychose. "Sommige psychiatrische aandoeningen dragen grotere stigma's dan andere. Onbekend is bij het grote publiek onbemind, en dat geldt vooral voor psychose, schizofrenie, bipolaire stemmingsstoornis (manisch-depressiviteit, red.) en psychoaffectieve stoornissen (zoals angsten en depressies, red.). Als de media berichten over schizofrenie, dan is het altijd én fout én negatief gesteld. Er wordt gesuggereerd dat de mensen die eraan lijden, gevaarlijk' zouden zijn. We proberen daar met educatieve projecten verandering in te brengen, maar het is niet makkelijk om de clichés en vooroordelen uit de wereld te werken," vertelt de arts, die niet ver van zijn huis in Elsene in Sint-Alexius (Gewijdeboomstraat) actief is, en in het Universitair Centrum Sint-Jozef in Kortenberg.

Autisme
Met 34 bedden en een hele reeks patiënten die wekelijks op consultatie of in de dagkliniek passeren, is Sint-Alexius een relatief groot eiland in de nog veel grotere stad. Thys doet er nochtans alles aan om de directe omgeving van de patiënt en de grotere leefwereld beter te informeren over zijn of haar psychische stoornissen.

Het zelf geïllustreerde stripverhaal Het geheim van de ruimtelift maakt autisme toegankelijk en bespreekbaar voor dat publiek. "De term autisme komt uit de schizofrenieliteratuur en wordt te vaak misbruikt en misbegrepen. Als je weet dat iemand met die stoornis vaak niet in je ogen kijkt tijdens een gesprek, dan maakt dat het sociaal contact al een stuk makkelijker. Er is geen reden om te denken dat hij of zij ongeïnteresseerd is, of afwezig bij het gesprek. Dat soort zaken wil ik met dit stripverhaal duidelijk maken aan de volwassen lezer. Nog meer impact hebben films als Rain man en getuigenissen van bekende figuren met een psychose, maar die hebben we niet of amper in Vlaanderen. Iemand heeft een prijs gewonnen van de Stichting Roeping omdat hij over zijn schizofrenie ging getuigen in scholen, en dat had een enorme impact op jongeren."

Eerlijk werk
"In de anonimiteit van een stad als Brussel is het des te moeilijker om van deze stoornissen en hun symptomen de stigma's weg te halen. De jongste jaren waren er tal van publiciteitscampagnes, van verzekeringen tot een radioprogramma, waarbij telkens een schizofreen persoon het onderwerp was. Telkens werd die heel negatief afgeschilderd als een afschuwelijk misdadiger. We hebben hier met verschillende mensen schriftelijk op gereageerd, en toen kregen we - na lange tijd - als reactie dat het maar om te lachen was.' Na enige tijd hebben we de verantwoordelijke er toch van kunnen overtuigen dat dit soort negatieve boodschappen patiënten en hun familie veel schade berokkenen. Het hoeft nochtans weinig uitleg dat vooroordelen de wereld insturen' mensen kan schaden. Met onze vzw Het Mis Verstand proberen we dat soort zaken te bepleiten."

Eerherstel
Dat de samenleving en zelfs de overheid enigszins terughoudend zijn in hun omgang met mensen met dit soort stoornissen, schuift Thys niet onder de mat. "Deze mensen hebben het al moeilijk genoeg om een zelfstandig leven te leiden in de maatschappij, laat staan dat ze makkelijk werk vinden. Als daarbovenop nog eens foute ideeën komen die hun rehabilitatie afremmen, dan moet er toch iemand tegenwind geven. In de psychiatrie noemen we dit eerherstel': werk bijvoorbeeld helpt die mensen een stap vooruit. Wij proberen daar oplossingen voor te vinden, spijtig genoeg soms te vaak alleen in beschutte werkplaatsen, want heel verstandige mensen zouden op meer begrip moeten kunnen rekenen. Er zijn gelukkig nog wat ondernemingen die sociaal geëngageerd zijn en voor hen openstaan."

"Het delicate is dat collega's, zelfs buren en andere mensen, het soms niet mogen weten dat de werknemer een beperking heeft. En nu zien we een evolutie in negatieve zin, omdat de verwachtingen hoger liggen. Daar waar ook de overheid vroeger oog en oor had om dergelijke mensen kansen te geven - bijvoorbeeld met een eenvoudig administratief baantje bij De Post -, werpen examens en dergelijke vandaag hogere drempels op. Ik heb sterk de indruk dat ze nu minder kansen krijgen."