Schaarbeek en schone straten: ‘Niets eerlijker dan nultolerantie’

Vuile straat? Hier geldt een lik-op-stukbeleid. Sluikstorten, hondenpoep, een papiertje of peuk op straat, of godbetert een argeloze plaspauze: de brigadiers van de netheidsdienst duiken op wanneer je ze niet verwacht.

Grote stad, vuile stad. Het is een cliché, maar Schaarbeek bewijst dat het anders kan. In vergelijking met andere centrumgemeenten liggen de straten er opvallend schoon bij.
Zeven jaar geleden besloot Schaarbeek dat het genoeg was geweest met het vuil op straat. Het gemeentebestuur hervormde de netheidsdienst, lanceerde bewustmakingsacties bij de bevolking, maar vooral: het voerde de repressie gevoelig op.

Vandaag doet de netheidsdienst vijftig interventies per jaar. Dat is er bijna één per week: hondenpoepcampagnes, Dust Bust (onderzoek naar daders), Netty (in schoolomgevingen) en spectaculaire Trash-acties met betrapping op heterdaad. Dat leverde in 2011 maar liefst vierhonderdduizend euro aan retributies op. Die liggen tussen de 90 en de 615 euro per overtreding. "Het bedrag is niet eens zo belangrijk," zegt diensthoofd Geert Pierre. "De pakkans is van groter belang. Dat blijkt uit alle studies."

Het is dinsdagavond en het is bar koud. De netheidsdienst heeft een Trash-actie op stapel staan. Geert Pierre houdt in de lokalen aan de Rodenbachlaan een uitgebreide briefing. De politie is aanwezig, samen met een tiental straatvegers. Zij worden mee ingeschakeld voor de betrapping op heterdaad. Voor hen is het een aangename afwisseling op het dagelijkse straatvegen. Maar het is ook extra motiverend. Deze mensen worden dagelijks met straatvuil geconfronteerd. Zo kunnen ze mee de kwaal bij de wortel aanpakken.

Pierre brieft zijn collega's in een onnavolgbaar Brussels Frans: de straatvegers moeten altijd de politie verwittigen, ze moeten lang genoeg wachten voor ze in actie treden zodat het flagrant delict onherroepelijk is, ze mogen nooit de polemiek aangaan... Het zijn elementaire regels die tot efficiëntie en een ordelijke gang van zaken leiden.

"Ik verwacht een kalme avond," zegt Pierre. "De meeste mensen blijven liever knus binnen." We rijden toertjes in een pick-up in de wijk tussen Haachtsesteenweg en Colignonplein. Na een kwartier is het al prijs. De brigadiers hebben enkele kubieke meters sluikstort gevonden in een zijstraat van de Poststraat. Een oude kast, balatum en een handvol witte en blauwe zakken. We bellen aan. De arme eigenaar van het huis weet van niets. Dan maar de vuilniszakken uitvlooien. Het eerste resultaat is ontgoochelend. Enkel een anonieme dienstencheque. Wat later vinden de brigadiers een rekeninguittreksel met naam en adres. De dader blijkt een man van Afrikaanse origine te zijn. Hij woont in het huis ernaast.

Hij is niet thuis, maar zijn huisgenoot weet dat hij op verhuizen staat. Pierre: "Het is geen toeval dat we onze actie plannen op het eind van de maand. Een verhuizing gaat vaak met sluikstorten gepaard." De Afrikaan wordt opgespoord. Hij geeft het sluikstort toe, maar put zich uit in excuses. Hij was net van plan om het boeltje weg te halen. Veel indruk maakt hij niet, hij krijgt een gepeperde rekening van enkele honderden euro's in de bus.

We rijden toertjes in de wijk. Af en toe zien we wat hangjongeren op een hoek van de straat staan. Pierre groet ze. Het zijn mannetjes van zijn eigen dienst. Ze houden iedereen discreet in de gaten. Het is koud, dus de straatvegers kunnen zich geregeld opwarmen in de auto's die verdekt worden opgesteld.

Even later hebben ze prijs. Een jongeman heeft een blikje op de grond gegooid. Politie komt erbij. "Dat is toch niet slim," zegt Pierre tegen de man. "Je gooit geld op straat." De jongeman geeft gelaten zijn identiteitspapieren. Hij is negentig euro armer.

Een grote vangst is er op de Haachtsesteenweg. De incognito brigadiers hebben gezien hoe een bewoner een volledige dressing en een matras uit zijn huis heeft gesleept en aan de overkant van de straat heeft gedumpt. Hij is er gloeiend bij. Ook hij haalt allerlei smoezen uit de kast. Zijn camionnetje doet het niet... Pierre: "Dit wordt een boete van zeshonderd euro."

Bij heterdaadbetrapping komen de kleine kantjes van de mens boven. Pierre: "Mensen hebben altijd de neiging om hun daden te banaliseren." Hij kent de leugens als geen ander.

Mensenkennis is de compagnon de route van elke goede brigadier. Een enorme spiegel staat buiten aan het huis van een oude Turkse man. Met het feit geconfronteerd stelt de Turkse man voor om de spiegel weer binnen te zetten. Pierre: "Dan weet je het wel, hé. Er is niemand die andermans brol binnenzet." De man komt ervan af met negentig euro.

En zo gaat het door. Er zullen vanavond zestien pv's worden uitgeschreven. Dat is niet enorm, maar de hele buurt is wel uitgekamd en opgekuist en tientallen mensen zijn er op z'n minst op attent gemaakt dat sluikstorten in Schaarbeek cash wordt betaald.

Wildplassen
Schrijnend is het zigeunerjongetje van tien dat op wildplassen wordt betrapt. De politie brengt hem naar huis. De vader, een Roemeen, is in alle staten. De jongen krijgt er stevig van langs. De vader smeekt daarna om clementie. Hij heeft vijf kinderen. Omdat de man geen verblijfsvergunning heeft, moet hij de negentig euro handje contantje betalen.

"Nee, compassie mogen we niet hebben," zegt Pierre. "Iedereen is gelijk voor de wet. Eerlijker dan nultolerantie bestaat niet. Waar komen we anders uit? Het dametje dat brood strooit voor de duiven laten betijen? Of de mooie blondine? Of het groepje Marokkanen met pitbulls? Dat kom je dus tegen, hé. Maar daaraan mag je niet toegeven. Nooit."

De avond mondt bijna uit in een handgemeen. De gemeente Schaarbeek voert al een tijdje een open oorlog met het gewestelijk agentschap Net Brussel. Pierre: "Snel-snel het huisvuil ophalen, dat is het enige wat voor Net Brussel telt. Er is nul kwaliteitscontrole." Pierre toont foto's van straten zoals Net Brussel ze heeft achtergelaten: de vuilniszakken liggen opengereten op straat.

Erger is het incident op de Haachtsesteenweg waarvan we getuige zijn. De mannen van Net Brussel gooien witte vuilniszakken zomaar in een hoekparkje dat eigendom is van de gemeente. "Hier staat geen huis. Dus nemen we ook geen huisvuil mee," verdedigen de mannen zich. Er wordt wat heen en weer geroepen, maar dan bedaren de gemoederen. De mannen van Net Brussel en die van Schaarbeek weten maar al te goed dat ze nog met elkaar te maken zullen krijgen. Maar Geert Pierre, die Schaarbeek schoon wil krijgen, is er niet minder boos om. "Dit krijgt nog een staartje," zegt hij, "neem dat maar van mij aan."