Sint-Suzannakerk aan Terdelt krijgt eindelijk restauratiebeurt

Honderd jaar na de oprichting van de parochie, wordt de Sint-Suzannakerk gerestaureerd. “Het is een prachtige kerk,” zegt professor Thomas Coomans de Brachène, “maar jammer genoeg te weinig bekend.”

De Sint-Suzannakerk, een van de drie betonkerken in Brussel, takelt af. De gevel en claustra’s zijn aangetast door betonrot. De gemeente heeft rond de kerk stellingen met afzichtelijke afdaken moeten plaatsen tegen vallende brokstukken. Maar zopas heeft het gemeentebestuur beslist om de beschermde kerk te restaureren. Die plannen zijn bijna tien jaar oud. De gemeente trekt er 5 miljoen voor uit, grotendeels gefinancierd door Monumenten en Landschappen.

Thomas Coomans is professor Kunstgeschiedenis aan de KU Leuven en specialist in het kerkenpatrimonium. Hij zetelt ook in de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen en vertelt vol vuur over de kerk. “De kerk heeft een interessante ontstaansgeschiedenis. In 1914, net voor de WO I uitbreekt, overlijdt de dochter van generaal Maes. Een jaar later sneuvelt de generaal. De weduwe, Mme la Générale, blijft rijk achter, maar is in zak en as. Ze laat ter ere van haar dochter in 1926 een kerk bouwen. Die dochter heette Suzanne. Zo kreeg de kerk ook haar naam.”

“Je moet je het Brussel van toen voorstellen. Voorbij de militaire boulevards (de huidige Middenring) was niets gebouwd. Er waren alleen velden. Terdelt ligt op een plateau dat reikt tot het vliegveld. Midden in die velden werd die kerk gebouwd. Het was een betonnen baken in een leeg landschap. Dergelijk imposant gebouw met een reusachtig betonnen kruis is vandaag onbegrijpelijk. De kerk wou zich manifesteren in een periode waarin alle maatschappelijke verhoudingen wijzigden.”

Bij de bouw van de kerk werd afgestapt van de neogotiek, die tot dan in zwang was, en werd resoluut gekozen voor een modernistische stijl. Coomans: “Het is een doos met een toren. Er zijn geen zijbeuken, geen apsis. Dat was voor die tijd absoluut modern. Voor die keuze is de broer van de weduwe verantwoordelijk: Armand Thiéry. Dat was een merkwaardig man, doctor in de optica, kapelaan, verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte in Leuven. Hij had veel oog voor innovatieve architectuur. Aan hem hebben we te danken dat hij een jonge architect onder de arm nam die deze prachtige kerk heeft gebouwd, losjes geïnspireerd op de Notre-Dame de Raincy in Parijs.”

Het modernisme zit ‘m niet alleen in de stijl en het materiaalgebruik. “Elke kerk in Vlaanderen wordt geflankeerd door de pastorie en wat men ‘de werken’ noemt: een parochiezaaltje, een lokaal voor de jeugdbeweging en eventueel ook een school. Bij de Sint-Suzannakerk liggen die lokalen onder de kerk. Dat is geniaal. Niet alleen is het goedkoper, het betekent ook dat de kerk bijna letterlijk gedragen wordt door de kerkgemeenschap. Dat spoort met de evolutie van de maatschappij na WO I: de democratisering, het algemeen stemrecht. Het volk krijgt een nieuwe rol. Ook in de kerk.”

We stappen de kerk binnen en worden overweldigd door de glasramen en door de riante ruimte. Coomans: “Dankzij de betonconstructie krijgen we inderdaad een kerk waar zeer brede ruimtes mogelijk zijn. Maar de glasramen dateren niet uit het interbellum. Die dateren uit de jaren 1950.”

Kleurtjes
Dat maakt het restauratie-dossier complex: de kerk refereert aan twee periodes. Teruggaan naar het interbellum gaat niet, want de glasramen zijn beschermd. Om die beter tot uiting te laten komen is de kerk ‘donker’ gemaakt. Het plafond is zwart, de raampartijen boven het altaar zijn dichtgemetst en de plafondramen zijn verduisterd. “Het heeft geen zin om dat allemaal terug open te maken, want dan verliezen de glasramen aan kracht,” vindt Coomans.

Die fifties glasramen zijn bovendien erg bijzonder. Ze zijn diepblauw en donkerrrood. Ze dragen de evolutie die de kunstgeschiedenis doormaakte in zich. Ze gaan van figuratief tot bijna Picassoësk abstract. En met een vormtaal die aansluit bij de Expo ’58-stijl: de typische ster, de amoebeachtige vormen, etc. “Als de zon schijnt, is de kerk een ware kaleidoscoop,” aldus Coomans.

L’église Sainte-Suzanne à Schaerbeek, Brussel: CIDEP, 2003