Smet lonkt naar strenge aanpak noorderburen

Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) wil volgend jaar beginnen met onderwijs op maat van de allochtone leerling. Hij stak zijn licht op in Amsterdam, waar met harde hand wordt gewerkt aan de verbetering van de onderwijskwaliteit.

D e Amsterdamse El Kadisia-basisschool telt driehonderd kinderen. In het fraaie gebouw hangen berichten aan de muur: "Wij komen op tijd op school", "Wij lopen rustig rond", maar ook "Wij respecteren Allah en al zijn schepselen." De El Kadisia-school is een moslimschool. Die hebben het niet onder de markt in Nederland. De meeste moslimscholen krijgen er al jaren slechte evaluatierapporten.

El Kadisia is maar een van de tientallen basisscholen in Amsterdam die de negatieve evaluaties aan elkaar rijgen. Voor Lodewijk Asscher (PvdA), wethouder voor Onderwijs sinds 2008, was het genoeg. De Amsterdamse 'schepen' werkte een plan uit, Kwaliteitsaanpak Basis­onderwijs Amsterdam (KBA), dat voor een radicale ommekeer moest zorgen. De schoolresultaten moesten weer op peil, in elke school, of er nu veel of weinig allochtonen les volgen. "Als kinderen zwak scoren, dan is dat niet de schuld van het kind, maar van de school," legt Maureen Van Eijk (KBA) uit. "Dat is ons uitgangspunt."

In Nederland worden alle leerlingen getest op taal en rekenen voor ze naar het middelbaar gaan. Die Cito-score is er niet alleen om de kinderen te oriënteren, ze wordt ook gebruikt om de basisscholen te rangschikken: van zeer zwak tot sterk. Precies die score speelt een belangrijke rol in de methode om scholen hogerop te tillen. De resultaten van de Cito-score worden publiek gemaakt. Dat moet de scholen wakker schudden. Scholen met slechte resultaten zijn sléchte scholen, zo vinden ze in Amsterdam. Ze zijn het aan zichzelf verplicht om daar wat aan te doen. Zo niet moeten de deuren dicht.

De scholen worden niet aan hun lot overgelaten. Het onderwijsagentschap KBA stuurt pedagogen naar de scholen. Die gaan tot diep in de organisatie van de school en kijken wat er fout loopt. Daarop stellen de scholen een verbeterplan op. Dat plan blijft geen dode letter. Zo worden leerkrachten die niet voldoen, vriendelijk verzocht om elders aan de slag te gaan. Ook de directie zelf wordt onder handen genomen. Zij krijgen pedagogische tips en worden voortdurend aangemaand om resultaat te boeken. De scholen stappen weliswaar vrijwillig in het project, "maar niet vrijblijvend," zegt Van Eijk. "Ze moeten meewerken. En natuurlijk levert dat fricties op. Maar een ruzie moet kunnen, zolang de school daarna weer verder de goede weg op kan." En haalt de school goede resultaten, dan volgt een beloning in de vorm van een fles wijn of een boeket bloemen.

Die Amsterdamse aanpak van straffen en belonen levert na drie jaar positieve resultaten op. Van de 33 basisscholen zijn er acht die niet langer de score 'zwak' tot 'zeer zwak' dragen.
De Frankendaelschool is er zo één. Tien jaar lang stond die geboekstaafd als 'zeer zwak'. In 2007 was de school zelfs met sluiting bedreigd. Het schoolbestuur stuurde in extremis Ruud Sahertian naar de school, een directeur herstellend van kanker die er zijn levenswerk van zou maken om de school er weer bovenop te krijgen.

Daarbij werden de grote middelen ingezet. Zo kwamen er camera's in de klas om de leerkrachten te controleren op hun volle pedagogische inzet. Onderwijzers werden de laan uitgestuurd of stapten zelf op. Maar de school boekte resultaat. "Wij waren het afvoerputje van de wijk," zegt Sahertian nu. "We kregen de leerlingen die in geen enkele school nog aan de bak kwamen. Dat is verleden tijd." Sahertian is hoopvol dat zijn school in 2014 de eerste gemengde 'excellente school' kan worden.

Ondanks de mooie resultaten is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Er zijn nog scholen die niet uit het moeras raken. Bovendien: Kwaliteitsonderwijs Basisonderwijs Amsterdam loopt af in 2014. Bij El Kadisia vragen ze zich af of ze zonder de hulp de opwaartse trend zullen kunnen aanhouden.

Geen copy-paste
Voor Vlaanderen, dat met een grote delegatie naar Amsterdam was afgereisd, was het bezoek een uitstekende gelegenheid om de plannen te toetsen die Vlaams onderwijsminister Pascal Smet (SP.A) koestert in drie grote steden: Gent, Antwerpen en Brussel. Smet wil in negen concentratiescholen onderwijs aanbieden dat beter aansluit bij de leefwereld van de allochtoon. Smet heeft daar 1 miljoen euro voor vijl. Binnenkort worden de scholen uitgekozen. Een wetenschappelijk comité zal het project begeleiden.

Kan Vlaanderen uit de Amsterdamse aanpak lessen trekken? Ja en neen. Een copy-paste van het Amsterdamse plan is uitgesloten. Zo kan de Vlaamse administratie niet rechtstreeks in de scholen gaan interveniëren. Schoolbesturen en onderwijsnetten staan op hun autonomie. Vlaanderen organiseert ook geen landelijke toetsen in het zesde leerjaar. Laat staan dat de resultaten gebruikt worden om een ranking op te stellen. Smet: "Ik denk niet dat Vlaanderen daar rijp voor is." De minister ziet wel het belang in van een goed meetsysteem.

De vraag rijst intussen of apart onderwijs voor allochtonen de segregatie niet in de hand zal werken. Vlaanderen heeft de afgelopen tien jaar juist alle energie gestopt in het mengen van de scholen. Minister Smet: "Wij gaan ervan uit dat een school een afspiegeling is van de buurt. Is de buurt zwart, dan is de school dat ook. Dat is een gegeven dat je niet zomaar verandert. Daarnaast wordt aan de eindtermen niet geraakt. De methode zal anders zijn, het eindresultaat moet hetzelfde zijn."