Stadstuinbouw van start in Anderlecht: 'Wordt heel spannend of ze het halen'

Op een terrein naast sportvelden van de gemeente Anderlecht zijn, heel symbolisch aan het begin van de lente, drie tuinbouwprojecten met Europees geld van start gegaan. De stadstuinders gaan er seizoensgroenten en -fruit telen, al is het vechten om elke morzel grond. "Eigenaars speculeren liever dat hun perceel bouwgrond zal worden."

De Vogelenzangstraat in Anderlecht doet zijn naam vorige maandagochtend alle eer aan. De vogeltjes overstemmen zelfs het geluid van de vlakbij gelegen Ring. Een ekster trippelt door de velden, een buizerd zweeft erboven, een grote kraai rust uit in de top van een populier. Wie even niet let op de koeltoren van de gascentrale in Drogenbos en een paar torenflats in Sint-Pieters-Leeuw die boven de bomen uitsteken, zou zich makkelijk op het Vlaamse platteland kunnen wanen.

En er zijn ook echt een paar kersverse tuinders, druk bezig met het oprichten van hun serres. Met Europees geld steunt Leefmilieu Brussel hier het stadstuinbouwexperiment 'Graines de Paysans', voor minstens twee jaar.

Een paar weken geleden nog stelde Brussels minister van Leefmilieu Céline Fremault (CDH) haar Good Food-strategie voor, waarin ze stelt dat binnen vijf jaar een derde van de Brusselse groenten en fruit lokaal moeten worden geproduceerd. Dit is een concrete stap in die richting.

Groenten via de fax
Jean-Philippe Gomrée uit Jette en Raphaël Dodgson uit Molenbeek waren tot voor kort respectievelijk kok in luxehotels en geluidsingenieur. Ze leerden elkaar anderhalf jaar geleden kennen op een vorming in biologische landbouw, en besloten samen een tuinbouwstart-up begonnen.

“Ik wou terug naar de oorsprong van mijn beroep, het contact met de basis”, zegt Gomrée. “Het enige contact dat ik had met groenten verliep via de fax.” Dodgson was na veertien jaar in geluidsstudio’s toe aan een portie gezonde buitenlucht. “Ik wou ook een job die paste bij de waarden die ik belangrijk vind. Dit is heel lokale productie, voor Brussel in Brussel.”

De mannen gaan hun terrein van 30 are bewerken volgens de ecologische landbouwprincipes van de Canadees Jean-Martin Fortier. “Wat hij in Québec doet, is nog nooit in België toegepast”, zegt Dodgson. “We gaan het kleine oppervlak dat we ter beschikking hebben zó efficiënt bebouwen dat onze oogst zou moeten overeenstemmen met die van een vier keer zo groot terrein in de traditionele landbouw. Wanneer we iets oogsten, zullen we telkens binnen de twee dagen iets nieuws planten.”

'Blonde de Laeken'
De twee carrièreswitchers plannen zo veel mogelijk oogsten per jaar, wel telkens van seizoensgroenten en -fruit. “Een ‘blonde de Laeken’ bijvoorbeeld, een oude en smakelijke variëteit van kropsla”, vertelt oud-kok Gomrée. “De oorspronkelijke paarse wortels, en zeer aromatische tomaten. Verder ook nog rode bessen en frambozen die passen bij het seizoen. Die gaan we dan verkopen aan slow food-restaurateurs. We hebben al contacten gelegd, en ze zien het helemaal zitten. Dergelijke restaurateurs begrijpen ook dat wij in de winter geen tomaten zullen leveren, en passen hun dagmenu’s aan het seizoen aan.”

De deelnemers aan het project hebben allerlei achtergronden en statuten, vertelt Antoine Sterling van Le Début des Haricots, de milieuorganisatie die het hele project Graines de Paysans begeleidt.

“Dit is een heel spannend project, het is heel moeilijk om in de landbouw een nieuwe zaak te starten'', zegt Sterling. ''Helemaal omdat deze mensen geen Europese subsidies ontvangen, die krijg je alleen als je meer dan 2 hectare bewerkt. Europa gaat nog altijd uit van boeren met grote terreinen die alles met machines bewerken, van schaalgrootte. Hier gaan we uit van een andere visie. De consument steunt een landbouwer die hem of haar voedsel geeft, hij koopt een deel van de productie in plaats van losse groenten.”

Grondspeculatie
Drie andere tuinbouwprojecten van Graines de Paysans hebben een plekje gevonden op een terrein op de kruising van de Appelboom- en Neerpedestraat. Het is de gemeente Anderlecht die het Europese project steunt en in beide gevallen de gronden in bruikleen heeft gegeven. Maar niet iedereen is zo bereidwillig, blijkt al meteen in de Vogelenzang.

“Tot hier loopt het terrein van de gemeente Anderlecht, waar wij onze serres op mogen zetten”, toont Nathalie Van den Abeele, die haar project La Grange en Ville heeft gedoopt (De Schuur in de Stad, red.).

“Maar deze strook – ze wijst naar een grasveld van zowat tien meter breed, geprangd tussen de serres en de omheining van de Anderlechtse sportvelden, red. – is in handen van het Brusselse OCMW. Anderlecht wil het graag kopen. Maar de Stad weigert, terwijl ze niets doet met deze grond."

Hetzelfde verhaal met het perceel tussen de openbare weg en hun velden, volgens Van den Abeele. "Dat is in handen van een privé-eigenaar die niet wil verkopen. Uiteraard heeft hij dat recht, maar het is bijzonder frustrerend om te zien dat met al die grond niets aangevangen wordt, terwijl de vraag naar lokaal geproduceerd voedsel groeit en Brussel massaal voedsel met vrachtwagens invoert.''

''Eigenaars in Brussel laten hun gronden nu liever braak liggen omdat ze erop speculeren dat het bouwgrond kan worden en ze die dan kunnen verkopen. Grond brengt meer op dan de beurs momenteel, en bouwpromotoren azen er ook op.”

Burn-out
Na een burn-out zei Van den Abeele haar job als verpleegster op en volgde ze lessen en stages in biologische landbouw en permacultuur. Haar groenten en fruit gaat ze volgens een mix van die twee telen.

“Mijn droom is community-supported agriculture (CSA) of door de gemeenschap gesteunde landbouw, zoals dat in Leuven al gebeurt. Buurtbewoners betalen tussen de 360 en 400 euro per persoon per jaar aan een boer uit de buurt, waarvoor ze in ruil het hele jaar mogen oogsten wat ze willen op de velden. De landbouwer is verzekerd van een inkomen, de pas geoogste vruchten en groenten zijn supervers en er is geen verpakking meer nodig. Daarom wil ik aan stadslandbouw doen. Het is een andere manier om voor de planeet te zorgen, en voor mezelf.”

De stadstuinders gaan vanaf juni mogelijk een deel van hun oogst een dagdeel per week ter plekke verkopen, aan de passanten op de Groene Wandeling bijvoorbeeld. Alle verdere informatie over het project kun je vanaf eind april vinden op de website Graines de Paysans.