Stroomversnelling in tweede deel Dansaertstraat

Een eerste koffiebar tussen de theehuizen en een handvol spraakmakende (studenten)projecten in de pijplijn. Het tweede deel van de Dansaertstraat lijkt op weg om definitief veroverd te worden door het jonge, hippe, vaak Nederlandstalige volkje. Maar: "De echt supperrijken blijven in Ukkel."

D e Antoine Dansaertstraat, verafgood door de een, verafschuwd door de an­der, staat al jaren symbool voor de heropleving van Brussel en de Vlaamse aanwezigheid in het centrum. Toch behoudt, tegen de verwachtingen in, het deel tussen Nieuwe Graanmarkt en kanaal tot vandaag een armere, meer exotische aanblik, met verwaarloosde gevels, telefoonwinkels, theehuizen, snackbars.

In dat tweede deel komt de verandering met vallen en opstaan. Café Walvis zit er ondertussen al tien jaar, maar vele anderen die op de kar sprongen, haakten even snel weer af. Denk aan geschenkenzaak Wasko, juwelenontwerpster Christa Reniers, Café Modèle of de sneakershop Waffles.

Vorig jaar kreeg de verhipping een nieuwe impuls. De alomtegenwoordige Frédéric Nicolay opende met BarBeton en La Belle Équipe twee nieuwe publiekstrekkers, en twee weken geleden ging er een nieuwe koffiebar open op de plek waar eerder het kunstenaarsplatform Établissement d'en Face zat. En er is meer op komst: op het einde van de Vlaamsesteenweg is deze maand begonnen aan de bouw van veertig appartementen. Op de hoek met de Papenvest staan nog eens honderd woningen gepland, waaronder studentenflats in de oude Leonidas­fabriek. Naast die commerciële projecten plant de Erasmushogeschool (EhB) een nieuwe campus achter het bedrijvencentrum Dansaert. De school kiest net als haar concurrent HUB voor een concentratie in het centrum en verhuist tegen 2016 duizend studenten van Jette naar de Dansaertwijk, waar EhB met Bloemenhofplein en Rits al twee campussen heeft.

Overheid ondersteunt verhipping
Gaat het tweede deel van de Dansaertstraat daarmee alsnog het eerste achterna? Ja en neen, zegt Mathieu Van Criekingen, als onderzoeker verbonden aan het Laboratoire de Géographie Humaine van de ULB en sinds midden jaren 1990 een nauwgezet observator van de wijk. "De tendens in de Dansaertstraat en bij uitbreiding in alle centrumwijken blijft dezelfde: de armere inwoners, vaak van buitenlandse origine, worden stelselmatig verdrongen door mensen met een hoger inkomen of studenten die financiële hulp krijgen van hun ouders. De overheden hebben daar niets aan veranderd en kiezen er zelfs openlijk voor om dit proces te ondersteunen. De Dansaertwijk wordt dan vaak genoemd als te volgen voorbeeld."

Ondanks die aanhoudende gentrificatie lijkt het erop dat het tweede deel van de Dansaertstraat anders zal blijven. "Er zijn de laatste jaren in de buurt nog heel wat modewinkels bijgekomen, maar die hebben eerder de zijstraten opgezocht, zoals de Kartuizersstraat en de Léon Lepagestraat. Voor zulke zaken is er te weinig passage in het tweede deel van de Dansaertstraat. Hun publiek komt nu eenmaal niet van over het kanaal uit Molenbeek, maar uit het centrum. Maar dat wil niet zeggen dat daardoor de bewoners en het handelsaanbod niet zouden veranderen."

Quartier flamand
Spreken over de transformatie van de Dansaertstraat kan niet zonder de eerder vermelde Nicolay. Het brein achter een hele rist succesvolle cafés en restaurants bezit namelijk ook enkele panden richting kanaal en houdt kantoor in de buurt. "Nicolay kiest zijn huurders heel zorgvuldig met de bedoeling een nieuw publiek aan te trekken," zegt Van Criekingen. "Zo maakte hij destijds reclame voor zijn appartementen bij de Vlaamsepoort in zijn cafés aan Sint-Goriks."

Nicolay kan ook net iets meer dan andere investeerders. "Hij krijgt makkelijk vergunningen, want het stadsbestuur vindt dat hij bijdraagt tot de opwaardering van wijken. Hij is ondertussen een instrument van het beleid, dat zag je heel duidelijk bij de opening van Flamingo. Bovendien krijgt elke opening ruime persaandacht en wordt hij aanbeden als redder van verloren wijken. Succes gegarandeerd voor zijn initiatieven."

Ondertussen klimmen de vastgoedprijzen in het eerste deel van de Dansaertbuurt naar ongekende hoogten. De creatievelingen van tien jaar geleden worden op hun beurt verdreven door internationale ketens en de eerste expats. "Wie vergelijkt met Londen of Parijs, vindt de prijzen er nog altijd heel betaalbaar. Maar de superrijken gaan nooit naar het kanaal afzakken, die blijven in Ukkel," denkt Van Criekingen.

De uitbreiding van de Erasmushogeschool zou het Vlaamse karakter in de buurt verder kunnen versterken. Maar in hoeverre is de Dansaertwijk ook echt een quartier flamand? "Dat is heel moeilijk te zeggen. Ten eerste bestaan er geen cijfers over het aantal Nederlandstaligen, en ten tweede is dat ook steeds moeilijker te definiëren door het groeiende aantal taalgemengde huishoudens. Ik denk niet dat er veel meer Vlamingen wonen dan elders. Onder meer door de aanwezigheid van culturele instellingen is het wel al lang een ontmoetingsplaats voor Nederlandstaligen. Een beetje zoals Matonge 'de' Afrikaanse wijk is, terwijl maar vijf à tien procent van de bewoners van Afrikaanse komaf is."