Studie: 'Veel meer coronaboetes in arme gemeenten'

GAS-boetes waren tijdens de coronacrisis hét instrument voor lokale overheden om snel te sanctioneren en het strafrechtelijk systeem te ontlasten. Dat is gelukt, maar wel met grote gemeentelijke verschillen: in de arme gemeenten, zoals Sint-Joost, werden er namelijk veel meer GAS-boetes uitgedeeld dan in de rijkere gemeenten. Dat schrijft het tijdschrift Brussels Studies maandag.

Tussen maart en juni 2020 hebben de negentien Brusselse gemeenten in totaal 12.999 corona-pv’s verwerkt. Dat is bijna een derde (29 procent) van alle dossiers die in 2020 werden ingevoerd, uitgezonderd stilstaan en parkeren.

In diezelfde periode werden 326 corona-dossiers ingevoerd bij het parket van Brussel. De gemeenten hebben dus de rol vervuld die van hen verwacht werd, namelijk het strafrechtelijk systeem ontlasten van een deel van de corona-dossiers. Maar ondanks de hoge gewestelijke cijfers, is het aantal dossiers ongelijk verdeeld tussen de gemeenten.

Grote gemeentelijke verschillen

De vijf dichtstbevolkte gemeenten, Brussel-Stad, Molenbeek, Schaarbeek, Anderlecht en Elsene, maakten in 2021 51,3 procent uit van de gewestelijke bevolking en waren goed voor 8.733 coronadossiers, ofwel 67 procent van het totaal.

De zeven gemeenten waarin de wijken van de Brusselse arme sikkel gelegen zijn - Anderlecht, Brussel-Stad, Vorst, Molenbeek, Schaarbeek, Sint-Gillis en Sint-Joost-ten-Node - waren in 2021 goed voor 55 procent van de gewestelijke bevolking en vertegenwoordigen bijna 70 procent van de GAS-dossiers, namelijk 9 029.

Die grote gemeentelijke verschillen zijn ook terug te vinden in het aandeel coronadossiers ten opzichte van het totale aantal dossiers (uitgezonderd stilstaan en parkeren). De coronadossiers in Sint-Joost vertegenwoordigden bijvoorbeeld 96 procent van alle GAS-dossiers (uitgezonderd stilstaan en parkeren), tegenover 14 procent in Sint-Pieters-Woluwe.

Waaraan zijn die verschillen te wijten?

Volgens de studie ligt de verklaring voor die verschillen in het feit dat het aantal boetes afhankelijk is van zowel het lokale GAS-beleid in ‘gewone tijden’ als van de keuzes die in allerijl gemaakt werden tijdens de corona-periode.

Daarnaast sluit het aantal coronadossiers aan bij de uitdagingen die sowieso spelen in het Gewest, zoals de geografische diversiteit van elke gemeente, de grote sociaal-ruimtelijke ongelijkheden in Brussel en de verschillende interventiemethoden binnen de politiezones.

Hoewel GAS dus wel degelijk helpt om het strafrechtelijk systeem te ontlasten en snel te sanctioneren, is het grote probleem volgens de onderzoekers dat er geen rekening wordt gehouden met de sociale, economische en geografische context waarin ze worden toegepast. Tijdens de lockdown moest iedereen bijvoorbeeld zo veel mogelijk thuisblijven, maar dat betekende niet voor alle Brusselaars hetzelfde. Heeft iemand een tuin of terras ter beschikking? Is er een park in de buurt? Die verschillen hebben een impact op de mogelijkheid voor burgers om zich aan de beperkingen te houden qua toegang tot de openbare ruimte en bijgevolg op het aantal GAS-pv’s.

Ongelijke sanctionering

Het onderzoek stelt nog dat lokale overheden GAS beschouwen als een snelle en gemakkelijke manier om te sanctioneren, die bovendien gemakkelijk zou kunnen worden uitgebreid naar verdere inbreuken op de openbare weg. "Maar de ervaring van de coronacrisis toont aan dat nogmaals de vraag moet worden gesteld naar de rol van het recht in de openbare ruimte, dat enerzijds een instrument van ongelijke sanctionering vormt, en anderzijds fundamentele, collectieve en individuele rechten en vrijheden waarborgt."